4. Rivierbeleid van de overheid

Rivierbeleid van de overheid

We gaan het hebben over de maatregelen die de overheid, de regering dus, de laatste jaren neemt en heeft genomen om overstromingen van rivieren binnen de perken te houden. 

Vooral sinds de plotselinge overstromingen in 1995 is men nogal geschrokken en is er veel nagedacht over hoe herhaling voorkomen kon worden. Door 

1. De klimaatveranderingen (toename neerslag) en;

2. De bodemdaling in Nederland zijn maatregelen urgenter geworden, dwingender.

Dat nadenken over maatregelen gebeurt vooral op het Ministerie van Verkeer en Rijkswaterstaat. Daar huist de grote afdeling Waterstaat, waar de plannen worden gemaakt voor het beleid voor alles wat met water te maken heeft in Nederland. 

Voor het toezicht op het uitvoeren van sommige van die plannen en maatregelen zijn er de Waterschappen bedacht. Nederland is daarvoor verdeeld in regio's. Een regio is een bepaald aaneengesloten gebied. Iets anders dan een provincie. Een Waterschap is een organisatie die in zo'n regio de waterhuishouding regelt en controleert. Daarvoor betalen je ouders dan ook waterschapsbelasting.

Welke maatregelen zijn er bedacht om overstromingen van rivieren te voorkomen?

Vroeger was het beleid er vooral op gericht om de ruimte voor een rivier zo veel mogelijk te beperken, met dijken, dijkverzwaring, en kribben - zodat het water snel naar zee werd afgevoerd. Maar nu de piekafvoer door de klimaatveranderingen opeens zoveel groter kan worden, is er verhoogde kans op overstroming van die dijken. En dat moeten we niet hebben.

Dus is men er anders over gaan denken bij Rijkswaterstaat. En dat leidde tot een boekwerk - dat heet dan nota - de nota Ruimte voor de Rivier geheten. En je voelt al wat nattigheid, de maatregelen in deze nota gaan er juist om dat de rivier meer ruimte krijgt om zijn overtollige water kwijt te raken. Een kostbare zaak, want de maatregelen zijn niet alleen bestemd voor de rivieren zelf, maar voor het hele stroomgebied van een rivier.

De maatregelen in deze Nota zijn in 2007 in werking getreden. Het zijn er zo'n 40 stuks, maar de belangrijkste om te kennen voor je examen zijn deze vijf:

1. Verdieping. De rivierbedding wordt uitgediept. Hierdoor kan er meer water naar de zee stromen;
2. Dijkverlegging. De winterdijken worden aan beide kanten van de rivier meer landinwaarts gelegd. Verbreding van de uiterwaarden is het gevolg;
3. Verlaging kribben. Te hoge kribben houden de doorstroming tegen, dus verlaging geeft meer ruimte aan het water om door te stromen. De werking van de kribben (de hoofdstroom in de vaargeul houden) blijft in stand;
4. Obstakels verwijderen. Alles wat in het rivierbed de stroom hindert wordt zoveel mogelijk geëgaliseerd. Begroeiing, oude pijlers van bruggen, de gedumpte fietsen en auto's, onregelmatige bodem, enz.;
5. Nevengeulen. Naast de rivier worden geulen en kanalen gegraven die bij hoogwater rivierwater afvoeren.

In het algemeen wordt er daarbij een zogenaamde drietrapsstrategie gevoerd bij het waterbeheer van de rivieren.

Dat wil zeggen dat het beleid is gericht is op:

1. Vasthouden. Het zoveel mogelijk vasthouden van het water in de omgeving van bovenloop van de rivier, voordat het de rivier zelf bereikt. Bijvoorbeeld door herbebossing: de wortels houden het water vast. Of door tegengaan van verstening, zie straks de watertoets;
2. Bergen. Dit wil zeggen dat er meer noodopslag-gebieden worden gecreëerd bijvoorbeeld door dijkverlegging. Bij hoogwater laat men het water daar instromen en vasthouden, tot later. Het bergen van water dus;
3. Afvoer. De afvoer sneller en makkelijker maken door obstakels te verwijderen. Zie hierboven punt vier.

Dat vasthouden en bergen probeert men zoveel mogelijk stroomopwaarts te doen. In Limburg bijvoorbeeld. Dat vermindert dan het overstromingsrisico in Noord Brabant en Zuid Holland.

Sinds 2003 is ook de watertoets in Nederland verplicht. Dat is nog een wettelijke maatregel die bepaalt dat een bouwvergunning voor nieuwe bebouwing alleen wordt gegeven als bij de bouwplannen genoeg rekening is gehouden met de waterhuishouding ter plekke.

Tenslotte moet je ook het begrip Rijnconferentie kennen voor je examen. Dit is een internationale conferentie van ministers van landen die aan de Rijn liggen. De laatste werd gehouden in 1998 en daar werden afspraken gemaakt over een aantal maatregelen die we in deze video hebben behandeld. Het liep uit op het gezamenlijk Actieplan Hoogwater. Het actieplan is bedoeld om mensen tegen hoogwater te beschermen, bijvoorbeeld door de uiterwaarden van de Rijn te verruimen.