1. Ruimtelijke en sociaaleconomische problemen in steden

Ruimtelijke en sociaaleconomische problemen van stedelijke gebieden in Nederland

We gaan het hebben over ontwikkelingen en problemen van grote steden om ze leefbaar te houden. Problemen over de beschikbare ruimte en schone lucht in verband met de ontwikkelingen van de economie en de bevolking.

Eerst even vaststellen welke vijf functies steden kunnen hebben voor hun inwoners:

1. Wonen (huizen)
2. Werken (bedrijven)
3. Leren (onderwijsinstellingen)
4. Recreëren (vrije tijd)
5. Verkeer (verplaatsen)

Door 

- de groei van de bevolking en; 

- door verschuivingen in hun manier van leven en werken en;

- door veranderingen in de stedelijke economie en eisen van duurzaamheid

moet de ontwikkeling van steden zich steeds meer aanpassen. 

Steden moeten zich aanpassen aan nieuwe ontwikkelingen op allerlei gebied: bijvoorbeeld op gebied van de 5 functies die we net noemden. De ontwikkelingen daar gaan steeds sneller. Ze hebben met elkaar te maken; ze zijn verweven. Het overzicht wordt steeds lastiger. De oplossingen zijn daarom moeilijker te vinden. 

De overheid (de grote gemeenten) volgt die ontwikkeling met maatregelen, het zogeheten beleid. Het zijn maatregelen om de groei en de verschuivingen in banen te leiden. De grote veranderingen van de laatste twintig jaar in de grote steden zijn de volgenden:

1. Overheid en bedrijfsleven proberen daarin samen te werken. Dat heet publiek-private samenwerking. De samenwerking tussen het stadsbestuur, het bedrijfsleven en de inwoners is belangrijk voor de ontwikkeling van de economie in de stad.

2. Sinds het einde van vorige eeuw is daarbij de kenniseconomie opgekomen. Hoogopgeleide werknemers spelen een steeds grotere rol in de economie van de stad. Ook vindt er steeds meer innovatie ofwel vernieuwing plaats. Automatisering en robotisering verkleint het aandeel van de handarbeiders in de economie.

Hierdoor ontstaat er wat men een duale arbeidsmarkt noemt. De kloof tussen hoogopgeleiden en laagopgeleiden wordt steeds groter. De hoogopgeleiden kunnen de duurste woningen huren of kopen. Laagopgeleiden of migranten komen in goedkope huurwoningen terecht, in moeilijk bereikbare vervuilde wijken. Dat heet ook wel sociale polarisatie. Tegenstellingen tussen bevolkingsgroepen worden sterker, en dat kan leiden tot spanningen en onenigheid.

3. Bij de inrichting van de steden spelen zaken als leefbaarheid en duurzaamheid een steeds grotere rol. Het gaat dan om kwaliteit van de woningen en wegen, die worden ontwikkeld met niet-vervuilende middelen. In de zogeheten sustainable city, ofwel duurzame stad, wordt veel aandacht gegeven aan klimaat en milieu. Uitstoot van broeikasgassen wordt beperkt, zonne-energie wordt zoveel mogelijk gebruikt, bussen rijden elektrisch, duurzame producten worden hergebruikt. Dit alles om een mooie en schone omgeving te creëren voor toekomstige generaties. In veel steden wordt er al hard aan gewerkt om duurzame stad te worden.

4. Stadsbesturen willen steeds meer luxe kantoren en creatieve ruimtes naar hun stad zien te krijgen. Ze noemen zich creatieve steden met de nadruk op innovatie. Het trekt geld aan. Het verschijnsel van het Science Park hoort daar ook bij. Zo'n Science Park is bestemd voor de vestiging van bedrijven met wetenschappelijke en of technologische inslag of van onderzoeksinstituten. Vaak werken ze samen met een universiteit. Je hebt een Science Park in Amsterdam, in Delft: het Technopolis Innovation Park, en de High Tech Campus in Eindhoven.

5. Een heel nieuwe ontwikkeling is de Smart City. IT wordt daarbij steeds meer ingezet om de stad te besturen. Sensoren in de stad verzamelen allerlei data, bijvoorbeeld van verkeer, toerisme of luchtvervuiling. De ambtenaren kunnen daarmee dan slimmer en sneller beleid ontwikkelen. Amsterdam, Utrecht en Eindhoven werken hiermee.