Biologie

1. Voedselrelaties en symbiose

Gegeven door:
Magali de Rooy
Beschrijving Begrippen

Deze uitlegpagina voor biologie gaat over voedselrelaties en symbiose binnen een ecosysteem. Hierbij komen de voedsel en voedselrelaties, manieren van samenleven en schadelijke stoffen aan bod. Gebruik deze uitleg om te leren voor het biologie examen, toetsen en/of SE's!

Biologisch evenwicht

De grootte van elke populatie in een ecosysteem schommelt om een bepaalde waarde.

Biomassa

Totale hoeveelheid energierijk materiaal in een organisme (meestal het drooggewicht).

Competitie

Proces van concurrentie waarbij individuen elkaar in hun bestaan nadelig beïnvloeden door een gemeenschappelijke beperkende milieufactor. Competitie kan binnen de soort en tussen soorten optreden.

Ecosysteem

Begrensd gebied met bepaalde eigenschappen waarbinnen de abiotische en biotische factoren een eenheid vormen.

Predatie

Dieren doden en als voedsel gebruiken.

Populatie

Groep individuen in een bepaald gebied van dezelfde soort die zich onderling voortplanten.

Populatiedichtheid

Het gemiddeld aantal individuen per oppervlakte-eenheid.

Symbiose

Langdurige samenleving van individuen van verschillende soorten. Er bestaan drie typen symbiose: mutualisme, commensalisme en parasitisme.

Voedselconversie

Het omzetten van organische stoffen van het ene naar het andere organisme.

Voedselweb

Geheel van voedselrelaties binnen een levensgemeenschap.

P1: Regulatie van ecosystemen

P2: Interactie in ecosystemen

P3: Soortvorming

Voedselrelaties

De aanwezigheid van voedsel in een ecosysteem zorgt voor een grote invloed op populaties, en op de relaties tussen verschillende populaties, en individuele organismen.

 

Een voedselweb is de weergave van alle voedselrelaties binnen een levensgemeenschap. Dit is te ingewikkeld om echt goed voor ons te zien, dus in plaats daarvan gaan we nu kijken naar voedselrelaties. Dit is de relatie tussen organismen van twee soorten, waarbij de ene soort dient als voedsel voor de andere soort. Vervolgens gaan we kijken naar verschillende manieren waarop organismen met elkaar samenleven binnen een ecosysteem. Er zijn drie soorten samenlevingen.

 

Symbiose

De eerste is symbiose. Symbiose is een langdurige samenleving van individuen van verschillende soorten; voor voedsel of ter bescherming

 

Mutualisme

De eerste vorm van symbiose is mutualisme. In het geval van mutualisme is het voor beide soorten gunstig. Beide soorten hebben voordeel; bijvoorbeeld door samenwerking bij levensonderhoudende verrichtingen. Sommige planten en bacteriën kunnen bijvoorbeeld nitraat tegen glucose uitwisselen, en hier zo beiden van profiteren

 

Commensalisme

In het geval van de tweede vorm van symbiose, commensalisme, heeft het individu van de ene soort voordeel en het individu van de andere soort is neutraal; hij heeft geen voor- of nadeel. Een voorbeeld hiervan is mos op een boomstam: dit is gunstig voor het mos, en de boom merkt hier niets van.

 

Parasitisme

Parasitisme is de derde vorm van symbiose. Hierbij heeft het individu van de ene soort (de parasiet) er voordeel bij, terwijl het individu van de andere soort (de gastheer) er nadeel bij heeft. Voorbeelden hiervan zijn luizen of vlooien op mensen en dieren, of een lintworm in je darmen. Maar: soms kunnen organismen zich ook verdedigen tegen parasitisme. Sommige planten kunnen zich bijvoorbeeld beschermen tegen consumenten van de eerste orde, planteneters en hun vraag.

 

Er zijn bijvoorbeeld planten die stekels of giftige stoffen hebben, maar het kan ook wat complexer. Zo zijn er bomen die signaalstoffen uitscheiden wanneer ze door rupsen worden aangevreten. Die signaalstoffen zijn aantrekkelijk voor bepaalde vogels, die vervolgens naar de boom komen en de rupsen opeten: het probleem is opgelost. Dit voorbeeld van de rupsen en de boom is ook meteen een vorm van een voedselrelatie: de boom is voedsel voor de rupsen.

 

Concurrentie

De tweede soort samenleving is concurrentie. Dit kan concurrentie of competitie zijn om voedsel, maar bijvoorbeeld ook om een gebied (met voedsel erin).

 

Predatie

De derde soort samenleving is een echte voedselrelatie volgens de definitie: predatie. Dit is het doden van prooien om ze vervolgens als voedsel te gebruiken. Predatoren eten altijd organismen van een lager trofisch niveau. Consumenten van de derde orde eten bijvoorbeeld consumenten van de eerste of tweede orde.

 

Schadelijke stoffen

Tot slot nog een stukje informatie over schadelijke stoffen. Organismen kunnen deze stoffen namelijk met voedsel binnenkrijgen. Soms worden deze stoffen weer uitgescheiden, maar soms blijven ze ook achter in het lichaam. Dan kunnen ze dus ook overgedragen worden wanneer het individu wordt opgegeten. Dit kun je omschrijven als dat de giftige stoffen worden doorgegeven aan de volgende keten in de voedselketen.

 

Omdat verder in de voedselketen vaak minder individuen zijn, kunnen zulke giftige stoffen zich ophopen in bepaalde organismen; dit noem je bio-accumulatie. De organismen aan het eind van de keten worden dus vaak blootgesteld aan hogere concentraties van dit soort schadelijke stoffen, en dat kan gevolgen hebben (zoals ziek worden). Wanneer je dit nog lastig vindt, kijk dan vooral de video over energiestromen.