1. Prehistorie en landbouwrevolutie (Kenmerk 1 & 2)

Kenmerk 1: De levenswijze van jagers en verzamelaars

We beginnen bij tijdvak 1: de tijd van jagers en boeren - oftewel de prehistorie. We noemen deze periode de prehistorie omdat het schrift nog niet was uitgevonden. Alle kennis over deze tijd komt voort uit opgravingen van potscherven en fossielen, en de ontdekkingen van grotschilderingen en voetafdrukken. Verder leggen we ook veel vergelijkingen met jagers en verzamelaars uit het heden om een zo goed mogelijk beeld van de levenswijze van de mens in deze periode te verkrijgen.

De homo-sapiens, - de denkende mens - ontstond rond 200000 v.C. in Afrika. De homo-sapiens trok vanuit Afrika naar Azië rond 80000 v.C., en naar Zuid Europa rond 40000 v.C. Toen de ijstijd op zijn einde liep, trok de homo-sapiens ook verder naar het noorden van Europa.

In de eerste gemeenschappen die ontstonden was er vrijwel geen sprake van hiërarchie. Wel was er een duidelijke taakverdeling. De mannen werkten als jagers en vissers, vrouwen zorgden voor de kinderen en verzamelden vruchten, groente en kruiden. Deze eerste mens beschikte over een enorme kennis van de natuur. Om aan voedsel te komen en zich te verdedigen, maakten ze gebruik van simpele werktuigen, zoals messen, speren en pijl en boog.

De eerste mens had geen vaste woonplaats en woonde voornamelijk in grotten, hutten of tenten. Net zoals de nomaden van nu bleven ze nooit lang op een plek.

Kenmerk 2: Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenleving

In kenmerk 2 behandelen we de overstap van het jagen en verzamelen naar het ontstaan van de eerste landbouwsamenleving. Deze periode noemen we het neolithicum: de nieuwe steentijd. We noemen deze tijd zo, omdat er nieuwe gereedschappen werden uitgevonden van gepolijste stenen. Dit gebeurde rond 11000 v.C.

Nog geen 1000 jaar later begint de landbouwrevolutie. Een revolutie is normaal gesproken een snelle omwenteling. Toch noemen we dit ook een revolutie, omdat dit het leven van de mens sterk zal veranderen. De eerste mensen die zelf granen gingen verbouwen, woonden in de ‘vruchtbare halvemaan’. Dit gebied strekt zich uit vanaf Turkije tot aan Iran. Waar agrarische productie eerst een aanvulling was op de rest van het verzamelde voedsel, werd dit stukje bij beetje de belangrijkste voedselbron.

Omdat de granen die verbouwd werden zorg nodig hadden, bleven de mensen op dezelfde plek. De overgang van een nomadisch bestaan naar het wonen op een vaste plek, noemen we de sedentaire revolutie. Toen de mensen in de vruchtbare halvemaan rond 7500 v.C. ook vee ging houden, (dit waren voornamelijk geiten en schapen) veranderden de jagers en verzamelaars in boeren. Het is belangrijk om te onthouden dat dit niet van de een op de andere dag gebeurde, maar dat hier jaren overheen gingen.

De kennis die werd opgedaan over agrarische productie in de vruchtbare halvemaan, verspreidde zich over de rest van de wereld. Rond 7000 v.C. naar India en Noord-Afrika, en rond 6000 v.C. naar Europa. Hierdoor bleven de mensen op één plek wonen. Er ontstonden nederzettingen, er werden steeds meer nieuwe uitvindingen gedaan en nieuwe technieken ontwikkeld. De ploeg en het wiel werden uitgevonden, en mensen gingen weven en potten bakken. Het jagen en vissen gebeurde nog steeds, maar de agrarische productie voerde de boventoon.