19. Dekolonisatie en Kapitalisme & Communisme (Kenmerk 45 & 46)

Dekolonisatie

Tijdens de Tweede Wereldoorlog kwamen veel van de koloniën in handen van de Japanners. De Europese overheersers in deze overzeese gebieden waren nu hun macht kwijt. Toen er in augustus 1945 een einde kwam aan de oorlog, betekende dit ook dat er geen overheersers meer aanwezig waren in de koloniën. Er ontstond dus een machtsvacuüm in deze gebieden.

De Europese landen waren verzwakt en hadden hun handen vol aan het heropbouwen van hun eigen land. Ook was het, door de Japanse overheersing van dit gebied, voor de inheemse bevolking duidelijk geworden dat de Europeanen helemaal niet zo superieur waren als in eerste instantie werd gedacht. Het werd zelfs duidelijk dat de Europeanen de hulp van de koloniën enorm nodig hadden. De soldaten die de Europeanen hadden geholpen en de inheemse bevolking die de luxe had gehad om een westerse opleiding te genieten, wilden zich na het vechten voor Europese vrijheid niet neerleggen bij een nieuwe overheersing.

Westerse hegemonie

Een voor een werden de koloniën onafhankelijk van hun overheerser. Dit noemen we dekolonisatie. Dit ging niet in elk land even snel. Sommige Europese landen probeerden krampachtig de macht in handen te houden na de oorlog. De westerse overheersing die voor de Tweede Wereldoorlog een feit was, leek ten einde. Dit noemen we de ‘westerse hegemonie’. Hegemonie betekent letterlijk ‘overheersing van een staat over andere staten’. Door de Tweede Wereldoorlog en alle gevolgen die hier bij kwamen kijken, plus de dekolonisatie, lag de hegemonie niet meer in Europa, maar bij de Sovjet Unie en de Verenigde Staten.

Van de Westerse landen met koloniën was Engeland de eerste die het dekolonisatie proces in gang zette. Nadat er in 1946 rellen ontstonden in India, zagen de Engelsen dit als een teken om zich terug te trekken uit India. In 1947 was India onafhankelijk. Het vertrek van de Engelsen zorgde echter voor veel onrust in het land. Er ontstonden conflicten tussen de moslims en hindoes in India. Hierdoor viel India uiteindelijk uit elkaar. De moslims gingen in Pakistan wonen en de hindoes in India.

Engeland was het enige land in Europa dat zo snel zijn koloniën opgaf. Bij de andere landen was hier meer voor nodig. Het verzet vanuit de koloniën werd wel met de dag groter. In de Nederlandse kolonie, Indonesië, was Nederland niet van plan de macht aan de Indonesiërs af te staan, Al had Soekarno in 1945 de onafhankelijkheid van Indonesië afgeroepen.

Onafhankelijkheid van Indonesië

In het Franse Vietnam deed Ho Chi Minh hetzelfde. De Europese landen zaten aan de grond na de Tweede Wereldoorlog. Ook waren de twee grote overwinnaars van de Tweede Wereldoorlog, de Verenigde Staten en de Sovjet Unie, fel tegen het hebben van kolonies. In de oorlog die ontstond tussen de Indonesiërs en Nederlanders, maakten de Indonesiërs gebruik van guerrillatechnieken. Guerrilla is Spaans voor ‘kleine oorlog’. De Nederlanders en Indonesiërs maakten zich schuldig aan uitingen van geweld en er vloeide veel bloed. Nadat er vanuit vele andere landen grote druk op Nederland werd gelegd om zich terug te trekken uit Indonesië, legde het zich hier in 1949 bij neer. Indonesië was nu onafhankelijk. Steeds meer koloniën werden onafhankelijk. Het duurde soms wel lang, zoals Algerije, dat pas in 1962 onafhankelijk werd en nog eens dertien jaar later, in 1975, werd Suriname pas onafhankelijk.

De Koude Oorlog

De Tweede Wereldoorlog was pas net ten einde, toen er een nieuw conflict ontstond tussen de Sovjet Unie (SU) en de Verenigde Staten (VS). Dit conflict noemen we de Koude Oorlog. We noemen het de Koude Oorlog omdat er nooit een open fysiek conflict is geweest tussen de SU en de VS. Beide landen probeerden hun ideologie over de rest van de wereld te verspreiden. Het was dus een politiek conflict waarin beide landen hun invloedssfeer probeerden te vergroten. Zo voerde de VS een containmantpolitiek: een strategie met als doel om de uitbreiding van het communisme in Europa en Azië in te dammen. De VS deed dit bijvoorbeeld door de NAVO in 1949 op te richtten. De NAVO was een samenwerking tussen de VS en de andere West-Europese landen, vanuit een militair oogpunt. Als reactie kwam de Sovjet Unie in 1955 met het Warschaupact. Hier deden alle communistische landen aan mee.

Oost- en West-Duitsland

Er waren dus geen rechtstreekse conflicten, maar wel een aantal momenten waar een enorme druk op stond. Zoals bij de blokkade van West-Berlijn. Dit gebeurde in 1948. Heel West-Berlijn werd afgesneden van voedsel. Dit was een reactie van de SU, omdat er in het westelijke deel van Duitsland, en dus ook Berlijn, een nieuwe munt werd ingevoerd. Toen er over de weg en het spoor geen voedsel meer kon worden aangevoerd, moest er nieuwe oplossing komen. De geallieerden losten dit op door met vliegtuigen een luchtbrug te vormen, van waaruit voedsel over West-Berlijn werd gedropt. De spanningen in Duitsland tussen de geallieerden bleven oplopen. Uiteindelijk werd Duitsland in 1949 opgesplitst. Er kwam een communistisch Oost-Duitsland; de Duitse Democratische Republiek, of de DDR. Het westen werd Bondsrepubliek Duitsland, de BRD.

Wapenwedloop

Er heerste een voortdurende spanning over de hele wereld. Beide grootmachten hadden de beschikking over atoomwapens. De hele wereld had gezien wat er in Japan was gebeurd, en wat een atoombom kan aanrichten. Toen Stalin in 1953 overleed werden spanningen even minder, maar deze zou op enkele momenten in de twintigste eeuw weer oplaaien.

Doordat beide partijen van elkaar wisten dat de ander de beschikking had over atoomwapens, gingen ze er steeds meer maken. Hoe meer atoomwapens je had, hoe machtiger je was. Tenminste, dat was het idee toen. Deze race om steeds meer wapens te maken noemen we de wapenwedloop. Vanaf 1970 kwamen de VS en de SU tot nieuwe overeenkomsten. Er werd afgesproken om gezamenlijk het aantal wapens af te bouwen. Hierdoor werd de spanning ook minder. Toen in 1985 Gorbatsjov aan de macht kwam in de SU, kwam het einde langzaam in zicht. Vier jaar later viel de SU uit elkaar en werd de SU het Rusland waar wij mee zijn opgegroeid.