4. Einde Tweede Wereldoorlog en het begin van de Koude Oorlog

Gegeven door:

Rick Ouwehand

Beschrijving Begrippen Examenvragen

Op deze geschiedenis pagina hebben we het over het einde van de Tweede Wereldoorlog en het begin van de Koude Oorlog. We bespreken hier onder andere wat de gevolgen voor Duitsland waren voor het verliezen van de Tweede Wereldoorlog. Ook hebben we het over de manier waarop Duitsland opgedeeld werd door de geallieerden en hoe de Koude Oorlog kon ontstaan.

Heimatvertriebene

Een grote stroom van terugkerende soldaten en slachtoffers van het naziregime die terugkeerden naar Duitsland

Geallieerden

Met de term geallieerden of geallieerde mogendheden werden de tegenstanders van de centralen (waaronder Duitsland) ten tijde van de Tweede Wereldoorlog aangeduid

Bezettingszones

Een deel van een land, bezet door een ander land

Kapitalisme

Het kapitalisme is een economisch systeem dat is gebaseerd op investeringen van geld in de verwachting winst te maken. De productiemiddelen zijn meestal in privaat eigendom van particuliere ondernemers die daarbij veelal gebruikmaken van loonarbeid om meerwaarde te creëren

Communisme

Het communisme is een sociale, politieke en economische ideologie gericht op het hebben van een klasseloze en socialistische samenleving, gebaseerd op gemeenschappelijke eigendom van de productiemiddelen en met openbare instellingen, waarbij iedereen produceert naar vermogen en neemt naar behoefte

Containmentpolitiek

Het indammen en onder druk zetten van het communisme

Truman-doctrine

De Trumandoctrine was een onderdeel van het Amerikaans buitenlands beleid waarvan het doel was om de geopolitieke expansie van de Sovjet-Unie tijdens de Koude Oorlog tegen te gaan. President Harry S. Truman hield op 12 maart 1947 in het Amerikaans Congres een historische rede waarin hij hulp beloofde aan alle landen die zich door de communistische expansie bedreigd voelden. Voortaan bestonden er twee werelden: de 'vrije wereld' en het communisme, oftewel de Eerste wereld en Tweede wereld

Marshallplan

Het Marshallplan was een Europees herstelprogramma na de Tweede Wereldoorlog, genoemd naar de Amerikaanse minister George C. Marshall. Het beoogde het herstel van de economie in Europa na de oorlog en was tevens bedoeld om Europa minder vatbaar voor het communisme te maken

Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS)

Een Europese organisatie die bedoeld was om de productie van kolen en staal onder het gezag te plaatsen van een gemeenschappelijke Hoge Autoriteit. Dit zou ook gezien kunnen worden als het begin van de Europese Unie

Sovjet-Unie (SU)

De Sovjet-Unie of kortweg SU was een marxist-leninistische staat in Eurazië. Het was een eenpartijstaat die vanaf de oprichting in 1922 tot het uiteenvallen in 1991 werd geregeerd door de Communistische Partij

Bron 10:

Kort voordat de Conferentie van Potsdam begint, overlegt Henry Stimson, de Amerikaanse minister van Oorlog, met president Truman over de vraag wat die zal antwoorden als Stalin in Potsdam vraagt naar de atoombom. Stimson noteert hierover in zijn dagboek:

We waren hier druk mee bezig en werkten er als bezetenen aan en we wisten dat hij [Stalin] er druk mee bezig was, dat zij er als bezetenen aan werkten en dat wij er praktisch mee klaar waren en van plan waren het te gebruiken tegen de vijand, Japan; als dat goed zou uitpakken, stelden we voor om er daarna over te spreken met Stalin, waarbij we ons als doel stelden de wereld vreedzamer en veiliger te maken, liever dan de beschaving te vernietigen. Als hij [Stalin] zou aandringen op details en feiten, zou Truman gewoon antwoorden dat we nog niet bereid waren om die met hen te delen.

Gebruik bron 10.

Historici zijn het niet eens over de vraag wanneer de Koude Oorlog begint. Sommige historici zien de conferentie van Potsdam als het begin

van de Koude Oorlog. Ondersteun die visie door:

- zonder bron een discussiepunt te noemen waarover de Sovjet-Unie en de westelijke mogendheden het niet eens worden in Potsdam en;

- aan de bron een ander discussiepunt af te leiden en;

- voor elk van beide discussiepunten toe te lichten dat deze bijdraagt aan het begin van de Koude Oorlog.

4. Einde Tweede Wereldoorlog en het begin van de Koude Oorlog

5. Ontstaan van de BRD en de DDR

6. Nieuwe politieke koers van de Sovjet-Unie en de val van de Berlijnse Muur

Wat waren de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog voor Duitsland?

De belangrijkste gevolgen van het verliezen van de Tweede Wereldoorlog waren voor Duitsland dat het land sociaal, economisch, politiek en moreel ontwricht was. De Duitsers hadden geen vertrouwen meer in hun land en schaamden zich voor wat er gebeurd was in de Tweede Wereldoorlog.

De veroverde delen land werden teruggegeven aan de oorspronkelijk eigenaren. Dit betekende dat veel Duitsers die in de veroverde gebieden woonden zich niet meer thuis voelden en terug wilden, om weer in Duitsland te kunnen wonen. Samen met een grote stroom van terugkerende soldaten en slachtoffers van het naziregime waren er ongeveer 10 miljoen mensen die terugkeerden naar Duitsland. Deze mensen werden ‘Heimatvertriebene’ genoemd.

In dit huidige Duitsland was er na de Tweede Wereldoorlog een hoop ongeregeldheid. Er was geen politieke macht, belangrijke steden waren verwoest, kortom: de economie en politiek van Duitsland waren gesloopt. Dit probleem was al voorzien door de geallieerden aan het eind van de Tweede Wereldoorlog. In februari 1945 hadden de geallieerden namelijk een vergadering gehouden, waarin werd overlegd hoe het verder zou moeten gaan met Duitsland. De conferentie van Jalta was de naam van de vergadering die door de geallieerden georganiseerd was. Hierin besloten Groot-Brittannië, de Verenigde Staten, de Sovjet-Unie en Frankrijk dat Duitsland opgedeeld zou moeten worden in vier bezettingszones.

Duitsland had zich onvoorwaardelijk overgegeven in mei 1945. De geallieerden hadden in februari 1945 al door dat Duitsland de oorlog niet meer kon winnen, wat te zien is aan de conferentie van Jalta. Hitler wilde echter niet opgeven, terwijl hij de oorlog allang verloren had. Uiteindelijk pleegde Hitler zelfmoord, omdat de geallieerden Duitsland helemaal geïnfiltreerd hadden. Ook Hitler zag in dat de oorlog verloren was.

De opdeling van Duitsland

Tijdens de conferentie van Potsdam werden de definitieve afspraken gemaakt over hoe het verder moest gaan met Duitsland. Deze conferentie vond plaats in de zomer van 1945. De plannen die gemaakt waren tijdens de conferentie van Jalta in mei 1945 werden verder uitgewerkt. Duitsland werd opgedeeld in vier bezettingszones, net als de hoofdstad Berlijn. Het idee van de geallieerden om Duitsland en Berlijn op te delen was om staatsgrepen te voorkomen en om Duitsland te kunnen controleren.

Kapitalisme versus communisme

De geallieerden hadden verschillende opvattingen over hoe Europa weer opgebouwd moest worden en hoe de vrede het best bewaard kon blijven. Dit zorgde voor spanningen tussen de westerse geallieerden en de Sovjet-Unie. De Amerikanen waren van mening dat het kapitalistische systeem het beste was voor Europa, terwijl de Sovjet-Unie het communistische systeem aanhing. Engeland en Frankrijk kozen de kant van het kapitalisme, dus die van Amerika.

In de gebieden die bevrijd waren door de Sovjet-Unie wilde Josef Stalin, de leider van de SU, communistische regimes installeren. De Amerikanen zagen dit als een bedreiging voor hun idee van kapitalisme en democratie en probeerden hier dus een stokje voor te steken. De SU zag toenemende invloed van het kapitalistische systeem met vrijhandel in Europa als een vorm van westers imperialisme. De argwaan van de grote wereldmachten tegenover elkaar nam steeds meer toe. De Koude Oorlog was een feit en is dus ontstaan door de angst die de twee grootmachten voor elkaar hadden.

Containmentpolitiek

Containmentpolitiek is een vorm van buitenlandse politiek, waarmee Amerika de communistische macht in Europa probeerde te beperken. Containment betekent het in bedwang houden van het iets; in dit geval het communisme. Er zijn twee belangrijke maatregelen die de Amerikanen troffen om het communisme te beperken en daarmee democratieën te kunnen vestigen in West-Europa.

1. Trumandoctrine

Onder leiding van de president Harry Truman werd een nieuw buitenlandbeleid ingevoerd in Amerika. Dit wordt de Trumandoctrine genoemd en is de eerste belangrijke maatregel. Het buitenlandse politieke beleid van de Amerikanen was nu volledig gefocust op het in het bedwang houden van het communisme. Dit hield in dat in landen waar het communisme meer macht kreeg, de Verenigde Staten zouden ingrijpen. Amerika stuurde dan financiële, politieke of militaire hulp. In 1947 werd de Truman-doctrine ingevoerd.

2. Het Marshallplan

In 1948 kwam de VS met een tweede maatregel om Europese landen welvarender te maken en hiermee de verleiding van het communisme te beperken. Dit wordt het Marshallplan genoemd. Deze hulp bestond uit geld, goederen en grondstoffen. Naast het beperken van het communisme, had het Marshallplan ook andere voordelen voor de VS. Europese landen werden namelijk rijker en konden meer producten kopen van Amerikaanse bedrijven. De export van de VS zou hierdoor toenemen.

Een ander punt van het Marshallplan was het aanmoedigen van Europese samenwerking. Zij deden dit omdat het makkelijker was voor de VS om de Europese landen in het geheel te steunen en niet afzonderlijk. De samenwerking van de Europese landen zou leiden tot het ontstaan van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS). Dit kan gezien worden als het begin van de Europese Unie.

Door de EGKS werden de Europese landen economische afhankelijk van elkaar en zou de verleiding om een oorlog te starten afnemen. Het Marshallplan was voor alle Europese landen bedoeld, maar de Oost-Europese landen mochten hier geen gebruik van maken van de Sovjet-Unie. Dit kwam doordat de Oost-Europese landen binnen de invloedssferen van de SU viel. De SU accepteerde geen financiële hulp van zijn vijand.