5. Ontstaan van de BRD en de DDR

De BRD en de DDR

Na de Tweede Wereldoorlog werd Duitsland opgedeeld in twee staten. De BRD was de westelijke staat en de DDR was de oostelijke staat in het nieuwe Duitsland. In 1948 werd de Duitse Mark ingevoerd in de bezettingszones van de westelijke geallieerden. De Verenigde staten, Engeland en Frankrijk hadden dit gedaan met de gedachte om Duitsland economisch sterker te maken. De oude valuta was namelijk door inflatie minder betrouwbaar geworden. De Sovjet-Unie voerde de nieuwe Duitse Mark niet in, in zijn gebied. Stalin zag het invoeren en de economische samenwerking van de westerse bezettingszones als een bedreiging voor het communisme.

Blokkade van Berlijn

De reactie van de Sovjet-Unie op het invoeren van de Duitse Mark was om alle toegangswegen naar West-Berlijn af te sluiten. Dit kon de SU doen doordat Berlijn in Oost-Duitsland lag: in het gebied van de Sovjet-Unie. De westerse geallieerden konden Berlijn niet meer in komen. Hetzelfde gold voor goederen als etenswaren. Om de bevolking van West-Berlijn toch te kunnen bevoorraden, werden vliegtuigen ingezet. Dit werd de luchtbrug genoemd. Zonder de vliegtuigen was een deel van de bevolking van West-Berlijn waarschijnlijk verhongerd. De zogeheten Blokkade van Berlijn was van juni 1948 tot mei 1949.

De NAVO

De westerse geallieerden waren geschrokken van de harde aanpak van de Sovjet-Unie. Ze kwamen tot de realisatie dat er samengewerkt moest worden om het gevaar te kunnen beperken. Er kwam een internationale samenwerking tot stand: in 1949 werd de NAVO opgericht. De Noord-Atlantische Verdragsorganisatie was opgericht door de Verenigde Staten en een paar West-Europese landen.

De NAVO is gericht op militaire samenwerking. De deelnemers van dit verdrag beschermen elkaar als ze aangevallen worden. Een aanval op een NAVO-lid wordt gezien als een aanval op alle NAVO leden. De samenwerking van de Westerse landen werd ook in Duitsland zichtbaar. De drie westerse bezettingszones in Duitsland werden samengevoegd in 1949. Er ontstond een nieuwe grondwet, en daarmee was de Bondsrepubliek Duitsland een feit. Niet lang daarna zou de Sovjet-Unie volgen door van zijn bezettingszone de Duitse Democratische Republiek te maken.

Bondsrepubliek Duitsland (BRD)

De Bondsrepubliek Duitsland werd geleid door bondskanselier Konrad Adenauer. Het beleid van Adenauer was gericht op het zorgen voor een snelle integratie van de BRD in het westen. In 1952 sloot de BRD zich aan bij de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS). Deze gemeenschap wordt ook wel gezien als de voorloper van de Europese Unie. In 1955 sloot de BRD zich onder leiding van Adenauer aan bij de NAVO. De samenwerkingsverdragen zorgden voor een hechte band met het westen. Het ging economisch erg goed met de BRD, tot iedereens verbazing. In de jaren 50 groeide de BRD uit tot een stabiele democratie.

Deze verassende groei van de economie in de BRD wordt het ‘Wirtschaftswunder’ genoemd. Dit betekent ‘economisch wonder’ in het Duits. Er waren twee belangrijke oorzaken voor de economische groei in de BRD. De eerste oorzaak was dat de BRD hulp kreeg bij het economische herstel van de Verenigde Staten, doormiddel van het Marshallplan. De tweede oorzaak die positief was voor de economie was het overstappen op een nieuwe munteenheid: de Duitse mark. Het Wirtschaftswunder bracht loonstijgingen met zich mee en verbeteringen van sociale voorzieningen.

Adenauer erkende de DDR niet; hij streefde namelijk naar het ideaal van Duitse eenheid. Om de Duitse eenheid te kunnen waarborgen, was Adenauer van mening dat andere landen de DDR ook niet moesten erkennen. Het idee was dat de DDR zou verzwakken omdat het geen internationale samenwerking had met andere landen. Uiteindelijk zouden de burgers van de DDR inzien dat het kapitalistische systeem van de BRD beter werkte. Het verschil in rijkdom en welvaart zou moeten leiden tot een opstand van de inwoners uit de DDR en deze onvrede zou moeten zorgen voor de Duitse eenheid.

Duitse Democratische Republiek (DDR)

De DDR was gevestigd in het oosten van Duitsland en viel onder het gezag van de Sovjet-Unie. In de DDR werd daarom een communistische volksrepubliek opgericht, onder leiding van Walter Ulbricht. In de loop van de jaren vijftig werd de DDR een totalitaire dictatuur, naar het voorbeeld van de Sovjet-Unie. Om de DDR en andere Oost-Europese communistische landen financieel te ondersteunen, richtte de Sovjet-Unie in 1949 Comecon op. Dit staat voor Council for Mutual Economic Assistance en leek heel erg op het Amerikaanse Marshallplan.

Nadat de BRD zich in 1955 had aangesloten bij de NAVO kwam er reactie vanuit de Sovjet-Unie hierop. Het Warschaupact werd in hetzelfde jaar opgericht. Dit was een militair bondgenootschap tussen landen uit het Oostblok en dus de communistische tegenhanger van de NAVO. Door de deelname van de DDR aan Comecon en aan het Warschaupact maakte de DDR volledig deel uit van het Oostblok.

Een groot deel van de bevolking van de DDR was niet tevreden over het beleid dat gevoerd werd in de DDR. In 1953 ontstond er een opstand tegen het communistische regime. Tijdens deze opstand waren ongeveer 1 miljoen mensen aan het demonstreren, om de regering te laten aftreden en om vrije verkiezingen te waarborgen. De demonstratie in Oost-Berlijn werd op een gewelddadige manier met de grond gelijk gemaakt. Door de mislukte opstand zou de overheid van de DDR veel strenger haar macht handhaven. De bevolking van de DDR werd onder strenge controle gehouden door de Staatssicherheitsdienst; ook wel de Stasi genoemd.

Economisch gezien was de DDR niet zo succesvol als de BRD. Dit kwam doordat de Sovjet-Unie herstelbetalingen eiste voor verliezen die geleden waren tijdens de Tweede Wereldoorlog. Een tweede reden voor een zwakke economie in de DDR was dat het economisch systeem dat was ingesteld niet werkte. Het systeem was gebaseerd op een planeconomie. Dit betekende dat er geen marktwerking was: de overheid gaf aan wat er aangeboden werd en dus wat er geproduceerd zou worden.

De Berlijnse Muur

Veel inwoners van de DDR vluchtten naar West-Duitsland, omdat zij meer politieke en economische vrijheden wilden. Deze vluchtelingenstroom kwam vooral op gang na de demonstratie van 1953. Dit was niet gunstig voor het imago van de leiders van de DDR en de Sovjet-Unie. De vluchtelingenstroom had gevolgen voor de economie van de DDR, omdat er een arbeiders tekort ontstond. De leiders van de Sovjet-Unie en van de DDR voelden zich genoodzaakt om het vluchtelingenprobleem op te lossen. Dit deden zij door het plaatsen van een muur dwars door Berlijn heen. Deze muur zorgde voor een scheiding tussen Oost en West-Berlijn.

De Berlijnse Muur was meer dan een muur alleen. Het was een enorme constructie waar wachttorens omheen stonden, en op de grond voor de muur lagen landmijnen. De muur deed zijn werk en de vluchtelingenstroom nam af. De Verenigde Staten erkenden de invloedssfeer van de Sovjet-Unie in Oost-Duitsland en grepen niet in. De DDR en de Sovjet-Unie maakten zich echter niet populair bij de bevolking. De Berlijnse Muur zou het symbool worden van de Koude Oorlog en werd uiteindelijk afgebroken in 1989.