17. Invloed van Staatsvorming, democratisering en globalisering

Op deze pagina leer je alles over veranderingen door staatsvorming, democratisering en globalisering. De westerse samenlevingen hebben zich sinds de 17e, 18e eeuw ontwikkeld van traditioneel naar modern. Dat gebeurde o.a onder invloed van de ontwikkeling van het rationalisme, zoals we in video 16 zagen, waarbij de betekenis van wetenschap toenam en van geloof en tradities afnam. Die ontwikkeling van traditioneel naar modern kun je zien aan de processen van staatsvorming, democratisering en globalisering. Over die processen gaat deze video, want die processen zijn typerend voor die ontwikkeling naar modern.

Staatsvorming

Een staat is een bepaald, groot begrensd gebied met eén politiek bestuur. Staatsvorming gaat er over hoe een staat ontstáán is. Vorming dus: het is een proces. Sociologisch of politicologisch gezien is het de institutionalisering van politieke macht tot een staat. Institutionalisering betekent in dit geval dat er zich een geheel van waarden en regels ontwikkelt, waarmee de leden van een samenleving (of zeg inwoners van een land) de politieke macht zó organiseren dat er een soevereine staat ontstaat. Een onafhankelijke bestuurlijke eenheid, dus. Die eenheid heeft als staat 6 kenmerken:

1. Het is soeverein: de staat is onafhankelijk.

2. De macht strekt zich uit over een bepaald grondgebied.

3. De macht (en dus) de staat heeft een geweldsmonopolie.

Overigens werd al in de Middeleeuwen een aanzet gegeven tot bestuurlijke eenheid, toen de vorsten samen met de adel en de burgerij statenvergaderingen hielden om het beleid van de vorst te onderbouwen. En als je de geschiedenisvideo’s er nog eens op nakijkt, zie je hoe alle culturele, economische en politieke ontwikkelingen sinds die tijd in het westen langzaam groeien naar een democratische rechtsstaat. In zo’n rechtsstaat zijn de rechten en plichten van de inwoners, de burgers, in de wet vastgelegd. Dat is de definitie. Beschermd tegen te grote macht van de overheid.

4. Democratisering en inspraak

Het proces van toenemende democratisering sluit aan op dat van de individualisering, zoals we in de vorige video over de invloed van rationalisering, individualisering en institutionalisering zagen. De gedachte van de gelijkheid van mensen, van individuen, vraagt natuurlijk ook om gelijke rechten voor hen, ook politieke. Zo verkregen burgers in de loop der tijd eerst meer vrijheden, gevolgd door politieke en tenslotte door sociale rechten. Democratisering betekent: het vergroten van de inspraak en medebeslissingsrecht van de leden van een samenleving (of zeg: inwoners van een land) in het bestuur van die samenleving. Of noem het: het recht op participatie van de burgers in het bestuur om hun rechten en verantwoordelijkheden uit te breiden.

Overigens wordt er ook wel getwijfeld aan de mate waarin democratisering in alle geledingen moet worden doorgevoerd. Op een gegeven moment moeten mensen dan gaan meebeslissen over zaken waar ze geen belang bij of verstand van hebben. Dat bezwaar gaat natuurlijk niet op voor directe politieke, representatieve democratie. Daar heeft iedereen belang bij. Ook zijn er ook dergelijke bezwaren tegen een bindend referendum. Dat is een landelijke stemming door alle kiesgerechtigden over een deelonderwerp. Wanneer het bindend is, moet de overheid zich bij de uitslag neerleggen en die uitvoeren. Dat kan lastig worden, als het een onmogelijke of onhandige uitslag is.

5. Globalisering

Globalisering is een proces van toenemende contacten en integratie, van gebieden, landen en samenlevingen, wereldwijd. Zowel economisch, politiek, juridisch, ecologisch als cultureel. Men spreekt over de global society, de wereldwijde samenleving. Er is meer internationale handel gekomen. Door de groei en het machtiger worden van multinationals (bedrijven met vestigingen in vele landen), is er sprake van supranationale handelsblokken; ze worden daarin gesteund door technologische ontwikkelingen op t gebied van transport, informatie- en communicatie. Steeds meer grenzen zijn opengegaan voor handel.

6. Internationale samenwerking

Ook de betekenis van internationale samenwerkingsrelaties als de Verenigde Naties of de Europese Unie is toegenomen. Er is intensieve politieke samenwerking. Op communicatiegebied is vrijwel de gehele wereld met elkaar verbonden, en ecologisch gezien, dus op het gebied van omgang met de natuur, heeft iedereen met elkaar te maken. De economische processen aan de ene kant van de wereld hebben gevolgen voor delen aan de andere kant.

Wil jij ook alles te weten komen over voor- en nadelen of de verschillende processen? Kijk dan vooral de video hierboven! We raden je aan om onze begrippenlijsten, quizvragen en examenopgaven ook hierbij te gebruiken. Op die manier weet je zeker dat je goed voorbereid bent op jouw examen maatschappijwetenschappen, of andere toetsen.