16. Invloed van Rationalisering, Individualisering, en Institutionalisering

Rationalisering

Het begrip rationalisatie of rationalisering in de sociologie betekent heel simpel: de overgang van een traditionele naar een rationele samenleving. De traditionele samenleving was gebaseerd op tradities, geloven en aannames over hoe de wereld is ontstaan en in elkaar zat. Godsdienst en soms bijgeloof speelden een belangrijke rol daarin. Sommigen dachten - of denken - dat de aarde plat was, of dat er een hemel was waar je na je dood terecht kon.

Sinds de 17e eeuw begon door de ontwikkeling van kennis, wetenschap en technologie de nadruk langzamerhand steeds meer te liggen op de rede, ratio, logica, in plaats van op traditie en geloof. Religie is immers niet gebaseerd op rationaliteit. De afname van de invloed van religie op de maatschappij heet secularisering.

In de rationele samenleving probeert men de werkelijkheid om ons heen te bestuderen, ordenen en systematiseren. Met de bedoeling om die werkelijkheid meer te doorgronden, te beheersen en voorspelbaar te maken. Dit alles speelt zich dus af sinds de 17e eeuw; rationalisering is een veranderingsproces op langere termijn.

Individualisering

Als tweede veranderingsproces wordt het toenemende verschijnsel van individualisering genoemd. Individualisering betekent dat mensen meer als individu dan als groepslid een rol in de samenleving gaan spelen of krijgen. Je zag dat vooral in de 20ste eeuw, door de volgende oorzaken:

1. Door technologische en maatschappelijke ontwikkelingen. Hierdoor kwam er meer welvaart.

2. Ook zag je dat mensen minder bij een bepaalde stroming wilde horen. Ontzuiling en secularisering waren hiervan het gevolg.

3. Er kwam een versterking van de vrouwelijke emancipatiebeweging. Hierdoor veranderde de rol van het gezin.

Dit alles bij elkaar betekende dus dat mensen minder afhankelijk werden van de groepen van vroeger: gezin, werk, sociale klasse, kerk, huwelijk. Men kwam dus meer alleen te staan in de maatschappij: individualisering.

Institutionalisering

Het derde veranderingsproces is Institutionalisering. Je ziet dat in de loop der tijd een hoeveelheid waarden en min of meer vaste regels opgenomen worden in standaard-gedragspatronen bij een groep mensen of samenleving. Ofwel, kortweg: nieuwe waarden en normen worden geaccepteerd en overgenomen, ze slijten in. Het is een veranderingsproces. Dit proces van institutionalisering, - of van inslijting, zou je bijna kunnen zeggen - geeft de mensen enige zekerheid in het alledaagse handelen, en dus wat meer ruimte en tijd die ze aan andere dingen kunnen besteden. Het stelt hen dan in staat om zich ook met nieuwe activiteiten en ontwikkelingen bezig te houden.

Leren met video

Heb jij na het lezen van deze tekst nog niet het idee dat jij alle informatie hebt die je nodig dient te hebben? Kijk dan vooral de video! Wist jij dat je door leren met video een punt hoger kan scoren?