4. Hormonen (negatieve terugkoppeling)

Samenvatting voor biologie - Hormonen (negatieve terugkoppeling)

Wat zijn hormonen?

Allereerst zullen we grip moeten krijgen op wat nu eigenlijk een hormoon is. Een hormoon wordt gedefinieerd als een chemische stof, die middels afremmen of aanzetten invloed kan uitoefenen op een doelwit orgaan of een doelwitcel. Met andere woorden; het hormoon komt van een hormoonklier.Deze maakt het hormoon en scheidt het uit. Vervolgens gaat dit naar een ander deel van het lichaam, vaak een orgaan, en zet het hormoon deze of harder aan of harder uit. Zo kunnen hormonen bijvoorbeeld onze spijsvertering beïnvloeden, maar ook ons hart sneller laten kloppen of ons aanzetten tot het maken van meer spermacellen. Er zijn talloze mogelijkheden.

Een andere benaming voor de hormoonklier is ook wel de zender, omdat deze het ‘signaal’ of hormoon verzendt. Het doelwitorgaan, of eigenlijk beter gezegd de doelwitcel, is in dit geval de ontvanger van het signaal. Dit kan trouwens ook weer een hormoonklier zijn, maar daar komen we zo op terug. 

Hoe werken hormonen?

Nu we het toch hebben over een zender en een ontvanger, is het handig om te benoemen dat de werking van een hormoon compleet afhankelijk is van de ontvanger. Een hormoon werkt namelijk alleen maar als er receptoren op de ontvangende cellen zitten die specifiek zijn voor dit hormoon. Dit is heel handig, omdat er zo voor wordt gezorgd dat hormonen niet het gehele lichaam beïnvloeden. Ook is het niet zo dat hormonen altijd een zelfde werking hebben op alle ontvangers. Het specifieke effect van een hormoon vloeit dus ook weer voort uit de receptoren van de ontvanger.

Een goed voorbeeld hiervan is dopamine. Dopamine kan zowel een remmende als activerende werking hebben. Wanneer type D1 dopamine receptoren dopamine ontvangen heeft dit een excitatoire werking, wanneer type D2 dopamine receptoren dopamine ontvangen heeft dit een inhibitoire werking. Maar hoe reist het signaal dan van zender naar ontvanger? Je had het misschien al geraden; dit gebeurt via onze bloedbaan. Uiteindelijk moeten hormonen natuurlijk ook worden afgebroken. Dit proces gebeurt via de lever en het gal, of via de nieren en de urine.

Negatieve terugkoppeling

Het is van essentieel belang dat de hormonen in je lichaam in balans werken. Het zou bijvoorbeeld ongunstig zijn als je constant adrenaline zou vrijmaken, en je je dus de hele tijd gestrest zou voelen. Om dit te bewerkstelligen hebben we negatieve terugkoppeling, een aspect wat we vaak tegenkomen in regelkringen. Voordat we beginnen met dit proces, moeten we eerst nog iets belangrijks opmerken. Namelijk, het bestaan van de hypothalamus en de hypofyse.

Hypothalamus en hypofyse

De hypothalamus is onderdeel van ons centraal zenuwstelsel en bevindt zich specifieker in het middenbrein, onder de thalamus en boven de hypofyse. De belangrijkste taak van de hypothalamus is het in stand houden van de homeostase. De hypothalamus ontvangt allerlei signalen van verschillende delen in ons lichaam wanneer er een disbalans optreedt. Vervolgens geeft het een ‘seintje’ aan onze hypofyse, in de vorm van een hormoon, wat de hypofyse aanzet tot het aanmaken van een ander hormoon dat ervoor kan zorgen dat de disbalans weer wordt hersteld.

Zo worden bijvoorbeeld onze honger en dorst gereguleerd, net als onze lichaamstemperatuur, onze emoties en onze waak/slaap cyclus. Zoals eerder vermeld speelt negatieve terugkoppeling een belangrijke rol bij het reguleren van de balans, en hierbij is eigenlijk de hypothalamus hetgeen dat de negatieve terugkoppeling bewerkstelligt. Laten we even een voorbeeld doornemen om het allemaal begrijpelijker te maken:

We beginnen bij de testes en negeren voor dit voorbeeld de ovaria. Er wordt te weinig testosteron gemaakt in de testes. Dit resulteert in een laag testosteron gehalte in het bloed, en dit testosteron gehalte dient als een signaal voor de hypothalamus. Deze begint hierdoor met het aanmaken van gonadotropin releasing hormone (GnRH). Dit hormoon stimuleert de hypofyse om Luteinizing Hormone (LH) te maken. Dit hormoon zorgt ervoor dat de testes gestimuleerd wordt om meer testosteron te maken. Het hogere testosteron gehalte in het bloed is weer een signaal aan de hypothalamus om zichzelf te remmen, een voorbeeld van negatieve terugkoppeling. 

Concluderend: De hypothalamus stimuleert of remt de hypofyse aan de hand van signalen uit het lichaam. De hypofyse stimuleert of remt hormoonklieren in het lichaam. 

Tot zover de samenvatting over hormonen en de negatieve terugkoppeling. In de volgende video zullen we kijken naar een aantal belangrijke hormoonklieren en de hormonen die zij produceren, en wat er gebeurt als zo’n hormonaal systeem in verstoring raakt. Zoals altijd; vergeet niet nog even te kijken naar de begrippenlijst en probeer de oefenvragen met je binas tabellen erbij. Je kunt dit alles goed gebruiken als onderdeel van je examentraining. Tot de volgende keer!