4. Het onderwerp / de hoofdgedachte

Samenvatting voor Nederlands - Het onderwerp/hoofdgedachte

Het onderwerp/hoofdgedachte

Hoewel het onderwerp en de hoofdgedachte van een tekst beide antwoord geven op de vraag ‘waar gaat de tekst over?’, is er toch een belangrijk verschil: Als er wordt gevraagd naar het onderwerp van een tekst, dan is het belangrijk dat je antwoord geeft in één of enkele woorden. Het onderwerp van een tekst mag nooit een volledige zin zijn.

Als er wordt gevraagd naar de hoofdgedachte van een tekst, dan is het juist wél de bedoeling dat je antwoord geeft in één volledige zin.

Het onderwerp

Stel dat je een tekst voor je hebt liggen en je wilt weten wat het onderwerp van de tekst is. Hoe ga je dan te werk? Vaak kun je het onderwerp al vinden zonder de tekst in zijn geheel te lezen. Je kunt kijken naar de titel, de eerste alinea, de tussenkopjes en de plaatjes (globaal lezen).

Meestal heb je dan al een goed beeld van waar de tekst over zal gaan en kun je dit in één of enkele woorden beschrijven. Het kan echter zo zijn dat je op het verkeerde been wordt gezet door bijvoorbeeld de titel. Daarom is het, zeker op je eindexamen, belangrijk om de tekst helemaal te lezen en te controleren of jouw eerste ingeving de juiste is.

Het is altijd een goed idee om eerst het onderwerp van een tekst te bepalen. Daarna ga je nadenken over de hoofdgedachte, ook als er niet specifiek naar het onderwerp van een tekst wordt gevraagd. Het onderwerp van een tekst is namelijk een handig hulpmiddel om de hoofdgedachte van deze tekst mee te bepalen. Als je het onderwerp van een tekst hebt gevonden, kun je jezelf de volgende vraag stellen: Wat wordt er in deze tekst verteld over [onderwerp X]? Wanneer het je gelukt is om het antwoord op deze vraag goed samengevat in één zin te formuleren, dan heb je de hoofdgedachte van de tekst te pakken.

Hoofdgedachte

Voordat je kunt nadenken over de hoofdgedachte, moet je eerst het onderwerp van de tekst vinden. Het is niet zo dat er slechts één antwoord goed is. Belangrijk is wel dat je onderwerp geen volledige zin is. Het onderwerp van deze tekst kan zijn ‘(bewust) eten’.

Om vervolgens de hoofdgedachte van de tekst te vinden, stel je jezelf de volgende vraag:

Wat wordt er in deze tekst vertelt over bewust eten?

Het antwoord op deze vraag vat je in één zin samen. Een goede hoofdgedachte is  bijvoorbeeld: ‘Onderzoekers denken dat mensen de afgelopen tijd bewust eten belangrijker zijn gaan vinden.’

Samenvatting

Stap 1: Het onderwerp van een tekst bepalen: zo kort mogelijk - in een paar woorden - vertellen waar de hele tekst over gaat.

Stap 2: De hoofdgedachte bepalen: in één zin vertellen waar de hele tekst over gaat: je vindt de hoofdgedachte door te vragen: "Wat wordt er over het onderwerp gezegd?"

Nu weet je hoe je het onderwerp van een tekst vindt en daarna ook de hoofdgedachte, en hoe je ze opschrijft.