14. Criminaliteit in de samenleving

Samenvatting voor maatschappijkunde - Criminaliteit in de samenleving

Normen en waarden

Criminaliteit gaat over dingen die mensen fout vinden. Het begint met waarden, dat zijn dingen die je belangrijk vindt. Uit die waarden komen normen voort, eigenlijk regels over hoe we ons tegenover anderen moeten gedragen. Sommige normen staan op papier als wetten, maar er zijn ook ongeschreven regels over fatsoenlijk gedrag.

Wetten

Wetten zijn, zoals je waarschijnlijk weet, regels die door de overheid zijn vastgesteld en voor iedereen gelden. Ze worden opgesteld op basis van wat de meerderheid van de mensen in de samenleving belangrijk vindt. Criminaliteit houdt eigenlijk in dat je iets doet wat volgens de wet niet is toegestaan. Alle regels over wat als strafbaar wordt beschouwd, zijn vastgelegd in het Wetboek van Strafrecht.

Veelvoorkomende criminaliteit

Bij veelvoorkomende criminaliteit krijgen mensen doorgaans geen zware straf, vooral niet als het de eerste keer is dat ze iets verkeerds doen. Veelvoorkomende criminaliteit houdt in dat er veel mensen zijn die dezelfde fouten maken, waardoor het letterlijk veel voorkomt. Dit draagt bij aan het gevoel van onveiligheid bij mensen.

Kenmerken veelvoorkomende criminaliteit

Kenmerken van veelvoorkomende criminaliteit zijn:

• Het zijn dingen die veel mensen doen en die tegen de wet zijn.
• Deze dingen kunnen veel schade veroorzaken, zoals diefstal of vernieling.
• Ze zijn ook vervelend en maken mensen bang.

Overtredingen en misdrijven

Er bestaan twee soorten strafbaar gedrag: overtredingen en misdrijven, die ook wel delicten worden genoemd. Overtredingen betreffen kleinere vergrijpen zoals wildplassen, openbaar dronkenschap of ongeoorloofd binnentreden op verboden plaatsen. De straffen hiervoor zijn doorgaans niet erg zwaar, met een maximum van 1 jaar gevangenisstraf, in vergelijking met misdrijven. Misdrijven omvatten ernstige vergrijpen zoals moord, diefstal, mishandeling en verkrachting. Voor deze delicten kunnen veel zwaardere straffen worden opgelegd, zelfs levenslange gevangenisstraffen.

Voorbeelden van wetten

Er bestaan ook andere wetten, zoals de Wegenverkeerswet (met regels over bijvoorbeeld rijden onder invloed), de Wet Wapens en Munitie (die bepaalt wie welke wapens mag bezitten en onder welke voorwaarden, ter waarborging van de veiligheid), en de Opiumwet (die betrekking heeft op zaken rondom drugs).

Rechtsbronnen

Als burgers dienen we ons ook te houden aan regels van de Europese Unie. Daarnaast zijn er drie rechtsbronnen, oftewel regels waaraan we ons moeten houden. Laten we eens kijken aan welke andere regels we ons nog meer moeten houden:

1. De Nederlandse wet: Dit is een verzameling regels die van kracht zijn in Nederland. Deze regels worden opgesteld door het parlement, een groep mensen die door het volk is gekozen om wetten te bedenken en goed te keuren.
2. Jurisprudentie: Dit verwijst eigenlijk naar alle beslissingen die rechters in het verleden hebben genomen. Deze beslissingen dragen bij aan het begrip van hoe wetten moeten worden toegepast en geïnterpreteerd. Wanneer rechters in eerdere zaken bepaalde uitspraken hebben gedaan, kan dit van invloed zijn op toekomstige zaken.
3. Internationale wetgeving: Dit zijn regels en afspraken die van kracht zijn tussen verschillende landen. Nederland is verplicht zich aan deze regels te houden omdat het deel uitmaakt van de Europese Unie en verschillende internationale verdragen heeft ondertekend. Bijvoorbeeld, in het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden staan regels over de rechten van mensen, en Nederland moet ervoor zorgen dat deze rechten worden gerespecteerd.

Kan criminaliteit veranderen?

Criminaliteit evolueert soms in de loop der tijd en kan veranderen tussen verschillende landen of culturen. Wat in het ene land als misdaad wordt beschouwd, kan in een ander land wellicht niet het geval zijn. Soms passen landen ook hun regelgeving aan, bijvoorbeeld met betrekking tot wetten tegen godslastering, homoseksualiteit, prostitutie, het gebruik van softdrugs, abortus en euthanasie.

Voor wie is criminaliteit een probleem?

Criminaliteit is een probleem voor de samenleving omdat het indruist tegen de normen en waarden die mensen belangrijk vinden. Mensen willen dat er iets aan wordt gedaan, en daarvoor is de overheid verantwoordelijk. Er bestaan echter vaak verschillende meningen over wat de beste oplossing is. Daarom is criminaliteit een belangrijk onderwerp in de media en wordt er veel over gesproken. Criminaliteit voldoet dus aan de kenmerken van een maatschappelijk probleem omdat het in strijd is met normen en waarden, schade aan de samenleving veroorzaakt, en er diverse opvattingen bestaan over hoe het probleem het beste opgelost kan worden.

Gevolgen van criminaliteit

Criminaliteit heeft verschillende gevolgen, zoals schade aan eigendommen (wat we materiële schade noemen) en het teweegbrengen van gevoelens van angst en onveiligheid, emotionele schade, en het verlies van vertrouwen in de overheid (wat we immateriële schade noemen).

Gevolgen op materieel vlak

• Kosten voor burgers en bedrijven: Dit betekent dat mensen en bedrijven geld moeten besteden om zichzelf en hun eigendommen te beschermen tegen dieven en vandalen. Ze moeten bijvoorbeeld investeren in alarmsystemen, camera's en beveiligingspersoneel, wat aanzienlijke kosten met zich mee kan brengen.
• Kosten doorberekend aan iedereen: Wanneer criminaliteit veel voorkomt, kunnen de kosten hiervan worden doorgerekend aan iedereen. Bijvoorbeeld, als dieven regelmatig stelen, kunnen de verzekeringspremies stijgen voor iedereen. Dus zelfs als je geen slachtoffer bent van criminaliteit, moet je meer betalen voor verzekeringen.
• Uitgaven van de overheid: De overheid moet geld uitgeven om criminaliteit te stoppen en mensen te beschermen. Dit geld wordt opgebracht door belastingen. Dus, als er veel criminaliteit is, kan het zijn dat je meer belasting moet betalen om deze kosten te financieren.

De materiële gevolgen van criminaliteit betekenen dat mensen en bedrijven geld moeten uitgeven om zichzelf te beschermen. Als criminaliteit toeneemt, kan dit leiden tot hogere kosten voor verzekeringen en belastingen voor iedereen. Daarom is het belangrijk om criminaliteit te verminderen om deze kosten laag te houden.

Gevolgen op immaterieel vlak

• Gevoelens van angst en onveiligheid: Mensen kunnen zich onveilig voelen en angstig zijn;
• Emotionele en geestelijke schade: Slachtoffers van misdrijven kunnen emotionele pijn en mentaal leed ervaren;
• Aantasting van het rechtsgevoel: Criminaliteit kan leiden tot morele verontwaardiging en twijfel over de naleving van de wet;
• Verandering van opvattingen over goed en kwaad/normvervaging: Mensen kunnen hun opvattingen over wat juist en fout is, heroverwegen;
• Verlies van vertrouwen in politiek en overheid: Als mensen het gevoel hebben dat de overheid niet effectief optreedt tegen criminaliteit, kan dit hun vertrouwen in de politiek en de overheid verminderen;
• Gevaar voor eigenrichting: In sommige gevallen kan het gebrek aan vertrouwen in het rechtssysteem leiden tot situaties waarin mensen proberen het probleem zelf op te lossen, wat gevaarlijk kan zijn.

Kortom, criminaliteit heeft aanzienlijke gevolgen voor zowel individuen als de samenleving, zowel financieel als emotioneel.

Cijfers en gegevens criminaliteit

Om te weten te komen hoeveel criminaliteit er is, kijken we naar verschillende soorten cijfers en gegevens, zoals politiecijfers, onderzoek bij slachtoffers en onderzoek naar daders. De media vertellen ook veel over criminaliteit. Maar soms maken ze dingen die erger lijken dan ze echt zijn, vooral als het gaat om ernstige misdaden.

De media

In de media horen we vooral over gewelddadige en opvallende misdaden, omdat dat de aandacht trekt. Dit komt doordat nieuws over ernstig normoverschrijdend crimineel gedrag veel aandacht kan krijgen in de media. Niet alle media zijn hetzelfde; sommige zijn meer gericht op sensatie dan andere. De media kunnen ook bepaalde ideeën over criminaliteit verspreiden, zoals het idee dat vooral jongeren en mensen met een andere achtergrond crimineel zijn.

Bepaalt de media hoe we over criminaliteit denken?

De media heeft een grote invloed op hoe we over criminaliteit denken, ook wel de publieke opinie genoemd. Maar dit beeld is niet altijd juist. Heftige, ernstige misdaden lijken vaker voor te komen dan ze werkelijk zijn. Ook besteden niet alle media evenveel aandacht aan criminaliteit. De media dragen bij aan stereotypen over criminaliteit, zoals het idee dat vooral jongeren en mensen met een andere achtergrond crimineel zijn. Sommige mensen geloven zelfs dat de media zelf crimineel gedrag kunnen veroorzaken, bijvoorbeeld door gewelddadige films en videogames. Kortom, om criminaliteit beter te begrijpen, moeten we kijken naar wat mensen belangrijk vinden, hoe wetten worden gemaakt, hoe straffen worden bepaald, en hoe de media ons beeld van criminaliteit beïnvloeden.