19. Straffen en maatregelen

Samenvatting voor maatschappijkunde - Straffen en maatregelen

Soorten straffen en maatregelen

In de wet zijn verschillende sancties vastgelegd om wangedrag aan te pakken. Deze sancties kunnen gecombineerd worden en vallen in drie categorieën: hoofdstraffen, bijkomende straffen en maatregelen.

Hoofdstraffen

Hoofdstraffen zijn de belangrijkste straffen en omvatten:

• Taakstraf/werkstraf: Het verrichten van onbetaald werk voor de samenleving als boetedoening.
• Gevangenisstraf: Het opsluiten van de veroordeelde in een gevangenis.
• Geldboete: Het betalen van een geldbedrag als straf.
• Hechtenis: Een kortdurende vrijheidsstraf.

Bijkomende straffen

Bijkomende straffen hebben meestal te maken met het gepleegde misdrijf. Ze kunnen samen met hoofdstraffen of andere bijkomende straffen of op zichzelf staand worden opgelegd. Voorbeelden van bijkomende straffen zijn onder andere het openbaar maken van de uitspraak (met vermelding van de naam) en het ontnemen van bepaalde rechten, zoals het rijbewijs.

Maatregelen

Maatregelen zijn voornamelijk gericht op herstel of op de bescherming van de samenleving of de dader zelf, zoals bij ontoerekeningsvatbaarheid als iemand geestelijke gezondheidsproblemen heeft. Voorbeelden van maatregelen zijn het in beslag nemen van goederen of winsten die zijn verkregen door misdrijven, het betalen van schadevergoeding aan het slachtoffer en TBS (terbeschikkingstelling), een behandeling voor mensen met psychiatrische ziektes of stoornissen.

Voorwaardelijke straf

De rechter kan ook een voorwaardelijke straf opleggen, zoals een voorwaardelijke geldboete of vrijheidsstraf. In dit geval wordt de straf niet onmiddellijk uitgevoerd, maar krijgt de veroordeelde een proeftijd. Als de veroordeelde binnen de proeftijd opnieuw een strafbaar feit begaat, wordt de voorwaardelijke straf alsnog uitgevoerd.

Doel van straffen en maatregelen

Straffen en maatregelen zijn er niet voor niks, ze hebben een bepaald doel. Laten we eens kijken welke doelen straffen en maatregelen hebben. Wanneer de rechtbank een straf of maatregel oplegt, kan dit om verschillende redenen zijn:

• Vergelding (wraak): Het toebrengen van opzettelijk en gerechtvaardigd leed als een reactie op onrecht of schade, vaak om het slachtoffer of het publiek tevreden te stellen.
• Preventie (afschrikking): Het ontmoedigen van anderen om vergelijkbare misdaden te plegen en het voorkomen van herhaling van strafbare feiten.
• Bescherming van de samenleving en burgers: Het waarborgen van de veiligheid van de maatschappij door gevaarlijke daders uit de samenleving te houden.
• Handhaving van de rechtsorde: Voorkomen dat mensen zelf wraak nemen op misdaden en het handhaven van een geordende samenleving.
• Resocialisatie (heropvoeding): Het voorbereiden van veroordeelden op een succesvolle terugkeer in de maatschappij door middel van rehabilitatie en gedragsverandering.
• Genoegdoening: Het slachtoffer tevreden stellen door de dader verantwoordelijk te houden voor hun daden.

In het verleden lag de nadruk meer op vergelding, wraak en afschrikking als strafdoelen.