Wat is de rol van de overheid?
Je zou de overheid kunnen beschouwen als de overkoepelende organisatie van een maatschappij die goederen en diensten levert waar iedereen gebruik van kan maken. Deze diensten worden de collectieve voorzieningen genoemd, en vallen onder de collectieve sector. Het belangrijkste verschil tussen de collectieve sector en de individuele sector is dat binnen de collectieve sector er geen winstoogmerk is. Dat wil zeggen dat bedrijven, of in dit geval de overheid, geen winst wil maken.
Onder de overheidssector vallen de Rijksoverheid en de lagere overheden. De Rijksoverheid is eigenlijk een verzamelnaam voor alle ministeries en bepaalt de regels op landelijk niveau. Met lagere overheden worden bijvoorbeeld de provincies en gemeenten bedoeld, dus meer lokaal. De Rijksoverheid en de lagere overheden leveren goederen en diensten die voor iedereen gelden, zoals bijvoorbeeld: de fietspaden, de wegen, parken, straatverlichting, sportvoorzieningen maar ook de politie, justitie en het leger die de veiligheid van het land waarborgen.
De overheid heeft ook een grote invloed op gesubsidieerde sectoren zoals onderwijs, gezondheidszorg en maatschappelijk werk. Gesubsidieerd betekent in dit geval dat ze hulp krijgen aangeboden van de overheid. Als je naar buiten gaat en om je heen kijkt, zie je al veel dingen die te maken hebben met de overheid. Maar het zijn niet alleen dingen die je ziet waar de overheid mee te maken heeft, maar ook dingen zoals regels en wetten.
Het parlement
Het parlement is het uitvoerende en wetgevende orgaan van de overheid. Het parlement bestaat uit de 1e en de 2e Kamer en dient ervoor om zaken als begroting, bezuinigingen, nationalisering, regulering en deregulering te bespreken. Met begroting wordt bedoeld dat het parlement een overzicht maakt van de verwachte inkomsten en uitgaven. Bezuinigingen betekent juist dat het parlement een overzicht maakt op welk gebied er bezuinigt, bespaard, wordt. Nationalisering is een lastig begrip. Het heeft betrekking tot de overgang van particulier bezit naar staatsbezit.
Een voorbeeld hiervan is als een bedrijf dat eerst eigendom was van een particulier, daarna eigendom van de staat wordt. Zo zijn er bijvoorbeeld veel Nederlandse banken genationaliseerd. Dat wil zeggen dat ze die banken eigendom werden van de staat en niet van een particulier. Een ander woord voor regulering is wetgeving, wat te maken heeft met het beheersen van de maatschappij. Een voorbeeld is het instellen van een maximumsnelheid om de snelwegen. Deregulering daarentegen staat voor het versoepelen of wegdoen van bestaande wetten. Dit kan dan bijvoorbeeld weer zijn dat de maximumsnelheid weer verlaagd wordt.
CPB, CBS en SER
Het parlement heeft hulp nodig met het nemen van bepaalde besluiten en wordt daarbij vaak geadviseerd door de volgende 3 onafhankelijke instanties:
- Het Centraal Planbureau (CPB)
- Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS)
- De Sociaal Economische Raad (SER)
(1) Het Centraal Plan Bureau is een adviesorgaan dat door middel van complexe economische analyses voorspellingen probeert te doen van wat de mogelijke effecten kunnen zijn van een bepaalde maatregel. Stel de overheid wilt een beleid in voeren waarbij de BTW met 5% omhoog gaat. Dan zal het CPB gaan uitrekenen wat het effect is van deze prijsverhoging op de economie en maatschappij in de toekomst.
(2) Het Centraal Bureau voor de Statistiek is een instantie die data verzamelt over Nederland, wat betreft de samenleving en de economie. Het CBS doet dan statistisch onderzoek naar bepaalde vraagstukken en zal de verkregen resultaten publiekelijk toegankelijk maken. Het CBS zou bijvoorbeeld onderzoek kunnen doen naar het consumeergedrag van jongeren tussen 10 en 20 jaar. De resultaten van zo'n onderzoek zouden door de overheid gebruikt kunnen worden voor het invoeren van een nieuw of ander beleid.
(3) De Sociaal Economische Raad (afgekort SER) is een onafhankelijk adviesorgaan dat de overheid adviseert over sociale en economische vraagstukken. Zo kan de SER de overheid adviseren over duurzame ontwikkeling, economische groei, het aanpakken van werkloosheid en inkomensverdeling.
De overheid als werkgever
Je zou het misschien niet zo snel denken, maar het is ook mogelijk om bij de overheid te werken. Als je direct voor de overheid werkt, dan word je een ambtenaar genoemd. Het maakt niet uit wat je voor de overheid doet. Als je voor de overheid werkt dan ben je per definitie een ambtenaar. Zo wordt iemand die voor de gemeente werkt en iemand die politieagent is, beide een ambtenaar genoemd.
Prinsjesdag
Elk jaar wordt op Prinsjesdag (op de 3e dinsdag van september) de samenvatting van de rijksbegroting gepresenteerd door de minister van financiën. Deze samenvatting wordt de miljoenennota genoemd. Heel simpel gezegd is dit een document waarin staat beschreven waar het komende jaar het geld van de overheid naar toe gaat, en hoe ze aan dit geld zullen komen.
