6. Economische globalisering

Samenvatting voor aardrijkskunde - Economische globalisering 

Wat is globalisering?

Globalisering, ofwel mondialisering, is het proces van wereldwijde economische, politieke en culturele integratie van gebieden en samenlevingen. Dit betekent dus dat gebieden over de hele wereld meer verbonden raken met elkaar op verschillende vlakken: er ontstaan een soort transnationale of mondiale netwerken; netwerken tussen landen dus. Ook ontstaan er wereldsteden, die veel invloed hebben op de economie, politiek en andere dingen in de hele wereld. 

Er zijn dan ook verschillende vormen van globalisering, en in deze samenvatting bespreken we waarschijnlijk de belangrijkste vorm, namelijk de economische. Deze economische ontwikkelingen zijn namelijk de drijvende kracht achter globalisering. Dit gaat natuurlijk vaak samen met culturele globalisering en politieke samenwerking tussen verschillende landen en gebieden, maar we zoomen voor nu dus even in op de mondialisering op economisch vlak. 

Kenmerken van economische globalisering

Economische globalisering heeft vijf kenmerken. Het wordt ten eerste gekenmerkt door internationale handel en kapitaalstromen. Kapitaalstromen zijn de internationale verplaatsingen van geld. Er wordt steeds meer geïmporteerd en geëxporteerd tussen landen. Door de economische globalisering zijn landen dus steeds meer verbonden met elkaar, en kan een verandering in het ene land zorgen voor veranderingen wereldwijd. 

Een begrip dat hierbij een rol speelt is de ruilvoet. Dit is de verhouding tussen de prijs van de uitvoer en de prijs van de invoer van een land, ofwel: de relatieve prijs van export uitgedrukt in de import. Het kan natuurlijk verschillen hoe duur het is om iets te importeren vergeleken met hoe duur het is om te exporteren. Dat is de ruilvoet dus. Goed, een voorbeeld van het effect van het globale effect van kapitaalstromen zijn de aandelenmarkten. Stel je voor dat de aandelenmarkt in de VS instort, dan heeft dit door de economische globalisering invloed op aandelenmarkten over de hele wereld. 

Internationale arbeidsverdeling

Ten tweede wordt economische globalisering gekenmerkt door de internationale arbeidsverdeling. Internationale arbeidsverdeling betekent dat verschillende landen beter zijn, of meer gespecialiseerd zijn, in het produceren van een bepaald product. Zo is Duitsland bijvoorbeeld gespecialiseerd in het maken van auto’s, en Nederland in het produceren van kaas. Wanneer beide landen een specialisatie hebben, hebben beide landen een voordeel bij internationale handel, want dan kunnen deze producten uitgewisseld worden. Er is eigenlijk geen enkel land meer dat alle goederen en diensten die worden gebruikt door de inwoners van dat land zelf produceert. 

Internationale productieketen

Het derde kenmerk van economische globalisering is de internationale productieketen. De productieketen is het proces dat een product doorloopt, van grondstof tot eindproduct, en alle schakels die daartussenin zitten. Vaak komt de grondstof uit het ene land, vindt het ontwerpen van het product ergens anders plaats dan het maken ervan, en wordt het product ook weer ergens anders verkocht. Denk bijvoorbeeld aan het labeltje in je kleren waarop staat: Made in Bangladesh. 

Minder economische restricties

Ten vierde wordt economische globalisering gekenmerkt door minder economische restricties. Dit betekent dat er steeds meer sprake is van vrijhandel: er zijn weinig regels en restricties omtrent het handelen van goederen en diensten met andere landen. Hierbij worden handelsverdragen gesloten tussen verschillende landen of groepen landen. 

Een organisatie die hierbij een belangrijke rol speelt is de World Trade Organisation, afgekort WTO, in het Nederlands ook wel Wereldhandelsorganisatie genoemd. De WTO ziet toe op de naleving van afspraken over de handel tussen landen, dus op het internationaal zakendoen tussen landen. De organisatie is opgericht in 1995 en kent sinds 2016 maar liefst 164 leden.

Multinationale ondernemingen

Het laatste kenmerk van economische globalisering zijn de multinationale ondernemingen. Deze bedrijven hebben vestigingen in landen over de hele wereld en creëren zo een soort mondiaal economisch netwerk. 

Ruimtelijke afwenteling en afwenteling in tijd

Globalisering leidt dus voor veel mensen en gebieden tot economische vooruitgang. Helaas gaat deze vooruitgang ook gepaard met ruimtelijke afwenteling en afwenteling in de tijd. Afwenteling betekent dat we iets afschuiven op iemand anders. 

Er is sprake van ruimtelijke afwenteling wanneer de negatieve effecten van de economische vooruitgang worden afgeschoven op andere gebieden. Dit kan bijvoorbeeld voorkomen als rijke landen hele vervuilende activiteiten afschuiven naar arme landen; de milieuvervuiling vindt dan plaats in de arme landen en de rijke landen profiteren van de producten die daaruit voortkomen.  

Bij afwenteling in de tijd worden de negatieve effecten van de vooruitgang doorgeschoven naar toekomstige generaties. De uitstoot van CO2 en het uitputten van natuurlijke hulpbronnen, zoals het kappen van bomen, horen bij deze afwenteling in de tijd.

Global shift

Ten slotte is het nog van belang om te weten dat het politieke en economische zwaartepunt van de wereld zeer waarschijnlijk gaat verschuiven in de nabije toekomst. Dit noemen we de global shift. Dit zwaartepunt van de wereldhandel lag traditioneel gezien tussen wat we de triade noemen. Triade betekent drie-eenheid, en het gaat hier over de VS, de EU en Japan. 

Binnen deze triade vond de meeste handel en kapitaalstromen plaats. Maar, nu met de global shift wordt er dus verwacht dat dit zich steeds meer zal verplaatsen, wat we de Pacific Rim noemen. Dit zijn letterlijk de landen en steden die zich bevinden rondom de Grote Oceaan; deze oceaan wordt ook wel de Pacifische Oceaan genoemd, vandaar Pacific Rim. Voorbeelden van landen aan de Pacific Rim zijn China, Hong Kong, Indonesië, maar ook Australië.