11. Erven

Samenvatting voor bedrijfseconomie - Erven

Wat is erven?

Wanneer een persoon overlijdt, laat hij vermogen na in de vorm van bezittingen en schulden. Dit noemen we een erfenis, waarbij we de degene die de erfenis achterlaat de erflater noemen en degene die het ontvangt de erfgenaam. Wie deze erfenis erft wordt bepaald in een testament, of bij afwezigheid daarvan door het versterferfrecht. 

Wat is het versterferfrecht?

Te beginnen met het versterferfrecht, ofwel het wettelijk erfrecht. Dit gaat dus over de situatie waarin geen testament is opgemaakt. In dit geval wordt de erfenis verdeeld over de erfgenamen van de overledene. Deze erfgenamen, die potentieel recht hebben op een deel van de erfenis, zijn verdeeld in vier groepen:

• Groep 1: Partner en kinderen
• Groep 2: Ouders, broers en zussen
• Groep 3: Grootouders
• Groep 4: Overgrootouders

In de eerste instantie zal de volledige erfenis evenredig worden verdeeld over de partner en kinderen. Ieder krijgt dan zijn of haar erfdeel, dus gewoon de erfenis gedeeld door het aantal erfgenamen. De kinderen en overlevende partner hebben allemaal recht op een even groot deel, maar zolang de overlevende partner nog leeft, zal het deel van de erfenis waar de kinderen recht op hebben nog niet feitelijk over die kinderen worden verdeeld. De overlevende krijgt in de realiteit dus de gehele erfenis. De kinderen krijgen het deel waar zij recht op hebben pas wanneer de overlevende partner ook overlijdt.

Als een van de kinderen zelf overleden is, maar wel kinderen heeft, dan hebben de kinderen van dat kind recht op zijn of haar deel van de erfenis. Als er helemaal geen overlevende partner en kinderen (of kleinkinderen) zijn, gaat de erfenis naar groep 2. De erfenis zal dan worden verdeeld over de ouders en broers en zussen van de overledene. Zijn die er ook niet, dan gaat de erfenis naar groep 3, en zo verder. In de meeste gevallen zullen enkel de partners en kinderen dus de erfenis ontvangen. 

Testament opstellen

Als je zelf wil bepalen naar wie de erfenis gaat, kun je een testament opstellen. In het testament kan de erflater zelf bepalen wat naar wie gaat. Zo zou je kunnen besluiten dat er één kind is dat recht heeft op een groter deel, of dat je een vriend of vriendin wat wil achterlaten. Je kan van alles in je testament opnemen, zoals het achterlaten van een huis, bedrijf of andere zaken.

Onterven

Je kunt mensen ook onterven. Als je jouw partner onterft, dan krijgt die geen geld na overlijden, al heeft hij of zij dan wel bepaalde rechten, zoals het recht om nog een half jaar in het achtergelaten huis te wonen. Als je een kind onterft, dan heeft hij of zij nog wel recht op een bepaald deel van de erfenis. Klinkt misschien gek, maar door je kind te onterven zorg je er niet voor dat het kind helemaal niks meer krijgt.

Dit komt omdat een kind altijd het recht heeft op iets wat we een legitieme portie noemen. De legitieme portie is de helft van het erfdeel. Dus, stel er is nog een levende partner en twee kinderen, dan is het erfdeel voor ieder ⅓ , en de legitieme portie voor een onterfd kind ⅙ .

Erfenis verwerpen

Je kan een erfenis ook weigeren te ontvangen; dit noemen we verwerpen. Je bent dan niet verantwoordelijk bij de nalatenschap en niet betrokken bij het regelen hiervan. Je ontvangt dan dus niks, maar bent ook niet aansprakelijk voor de schulden die de erflater eventueel zou hebben; je hebt er dus niks meer mee te maken. 

Erfenis zuiver aanvaarden

Als je een erfenis zuiver aanvaardt, dan krijg jouw volledige deel, dus inclusief alle bezittingen en de schulden van de overleden persoon. Je bent dan, eventueel samen met de andere erfgenamen, verantwoordelijk voor de afwikkeling van de nalatenschap. Je moet dan dus, indien nodig, bezittingen verkopen, schulden aflossen, en het overgebleven geld verdelen over de erfgenamen.

Dit betekent dus ook dat als je besluit de erfenis zuiver te aanvaarden, er een kans is dat je geld moet betalen in plaats van ontvangen, mochten de schulden hoger zijn dan de waarde van de bezittingen. Echter is dit doorgaans van tevoren wel duidelijk, en mag je later nog afzien van het zuiver aanvaarden als er achteraf pas hoge schulden blijken te zijn waar je niks vanaf wist. 

Erfenis beneficiair aanvaarden

Je kan de erfenis ook beneficiair aanvaarden. Dit wordt ook wel aanvaarding onder voorrecht van boedelbeschrijving genoemd. Hiermee bescherm je jezelf tegen de mogelijkheid dat je moet betalen in plaats van ontvangen. Je bent dan namelijk niet aansprakelijk als er schulden zijn, ook niet als je wel vermogen hebt om dit te kunnen afbetalen. Echter mag je niets van de bezittingen hebben voordat zeker is dat alle schulden betaald zijn. 

Erfbelasting

Als alle schulden zijn afbetaald, de erfenis is verdeeld over de erfgenamen, en dus duidelijk is wie wat krijgt, dan kan er berekend worden hoeveel erfbelasting daarover betaald moet worden. Hierbij is er weer een vrijstelling, dus een bepaald bedrag waarover je geen belasting betaalt, en vervolgens een belastingpercentage voor alles dat daarboven valt. Hoe hoog de vrijstelling en het belastingpercentage is, dat hangt dan weer af van relatie tot de overledene.

Erfbelasting in 2023

De exacte vrijstellingen en percentages van 2023 zie je hier in beeld, maar deze veranderen regelmatig, en het is dus ook niet van belang dat je deze precies kent; deze worden, indien nodig, op het examen gewoon gegeven. Het is alleen van belang dat je begrijpt dat het verschilt per relatie, en hoe je zo’n berekening maakt. Daarnaast kan het best ingewikkeld worden als er een partner en kinderen in het spel zijn. Laten we dus even naar een voorbeeld kijken. 

Erfbelasting: voorbeeld

Stel er is een gezinnetje met één kind, waarvan de vader overlijdt en één miljoen achterlaat. Het erfdeel van de moeder en het kind is elk een half miljoen. Maar, het kind krijgt zijn deel nog niet, aangezien de moeder de langstlevende is. Het kind krijgt het deel dus niet op de bankrekening, maar voor de erfbelasting moeten we wel doen alsof het kind het al zou ontvangen. Laten we even kijken hoe dat gaat.

De moeder erft een half miljoen, waarover ze geen erfbelasting hoeft te betalen, aangezien dit onder de vrijstelling van ruim 7 ton valt. Het kind erft ook een half miljoen, waarvan €22.918 is vrijgesteld. Over de €138.642 boven de vrijstelling moet er 10% belasting betaald worden, en over alles wat dan weer daarboven ligt 20% belasting. Dus, we krijgen dan €22.918 x 0% + €138.642 x 0,1 + (€500.000 - €22.918 - €138.642) x 0,2 = €81.552,20 aan belastingen.

Netto houden we dan €418.447 over waar het kind recht op heeft. Echter krijgt het kind dit dus niet zolang de langstlevende nog in leven is. Het kind heeft dan een vordering van €418.447 op de moeder. De belasting die we net hebben berekend moet wel betaald worden, en aangezien het kind nog niks ontvangt, moet de moeder dit voor het kind betalen. De moeder ontvangt dus de €418K, waar het kind een vordering op heeft, en betaalt de €81K belasting.

Vervolgens mag de moeder dit geld overigens wel gewoon uitgeven, maar mocht ze dit niet doen, dan krijgt het kind het netto bedrag als de moeder ook overlijdt. Oké, stel, na twee jaar overlijdt de moeder ook. Ze heeft in die twee jaar nog ruim geleefd en twee ton opgemaakt. De vordering van het kind van €418.447 kan dus in één keer worden overgemaakt naar het kind. Hierover is al belasting betaald door de moeder toen de vader overleed. Verder is er dus nog €300.000 over van het deel van de moeder. Het kind is nu de enige erfgenaam, maar moet wel weer erfbelasting betalen over dit bedrag.

We hebben weer de vrijstelling van €22.918, dan 10% over €138.642 en 20% daarboven. Het kind betaalt nu €22.918 x 0 + €138.642 x 0,10 + (€300.000 - €22.918 - €138.642) x 0,2 = €41.552,20 aan erfbelasting. Het kind krijgt nu dus nog een netto erfenis voor het overlijden van zijn moeder van €258.447,80 bovenop de €418.447 die het nog krijgt voor het overlijden van zijn vader.