17. Nieuwe wapens, wereldkapitalisme & verzet tegen imperialisme (Kenmerk 37 & 38 & 39)

Militarisme

Er was veel onrust in Europa rond het begin van de twintigste eeuw. Ieder land begon steeds meer wapens aan te schaffen en het nationalisme groeide gestaag. Bij het nationalisme staat centraal dat de mens trouw is of moet zijn aan zijn eigen natie, staat of volk. Het eigen land is volgens deze ideologie beter dan andere landen, en het moest dan ook goed beschermd worden. Het nationalisme kon groeien doordat ook het militarisme toenam. Het militarisme is een voorliefde voor militair vertoon en een voorkeur voor een grote invloed van het leger op de samenleving. Veel landen sloten bondgenootschappen met andere landen, om zo nog machtiger te lijken. Hierdoor leek de kans op het uitbreken van een oorlog steeds waarschijnlijker.

Hoe ontstond de Eerste Wereldoorlog?

Je zou kunnen zeggen dat de Eerste Wereldoorlog begon op 28 juni 1914. Op die datum werd Frans Ferdinand – de troonopvolger van Oostenrijk-Hongarije – in Sarajevo doodgeschoten door Gavrilo Princip. Princip was een nationalist die een Servische nationalistische beweging aanhing.

In de Eerste Wereldoorlog stonden twee partijen tegenover elkaar. Je had de centrale mogendheden – ook wel ‘de centralen’ genoemd -, die bestond uit Oostenrijk-Hongarije, Duitsland en Turkije. De andere partij noemde zich de ‘triple entente’. De triple entente bestond uit Frankrijk, Engeland, Rusland en later nog een aantal landen, waaronder Amerika. De laatstgenoemde groep noemen we de geallieerden van de Eerste Wereldoorlog.

Massavernietigingswapens en de onbeperkte duikbotenoorlog

De oorlog escaleerde al snel tot een wereldoorlog door het moderne imperialisme. Er werd gevochten in koloniën en gekoloniseerde mensen werden naar Europa gebracht om daar te vechten. In het begin leek het alsof Duitsland al snel zou winnen, maar de opmars werd geremd en er ontstond een loopgravenoorlog. Soldaten vochten in deze loopgraven en velen werden gedood.

Er werden op grote schaal nieuwe wapens bedacht, waarmee er in één keer een groot aantal slachtoffers kon worden gemaakt. Zulke wapens noemen we massavernietigingswapens. Je kunt hierbij denken aan tanks en gifgas. De Eerste Wereldoorlog was een totale oorlog, wat betekent dat de hele bevolking meevocht en niet alleen de soldaten.

Duitsland begon in 1917 met een onbeperkte duikbotenoorlog. Het was een strategie om de tegenstander af te sluiten van materiaal en andere hulpmiddelen. Ze vielen de schepen met bevoorradingen aan. Als reactie daarop sloten de Verenigde Staten zich aan bij de geallieerden. De Sovjet-Unie trok zich juist terug, vanwege de Russische revolutie.

In september 1918 werd duidelijk dat de centralen de oorlog niet konden winnen. De Duitse keizer – Wilhelm II – zag dit in en besloot op 11 november 1918 tot een wapenstilstand. Dit was het einde van de Eerste Wereldoorlog. Duitsland hervormde zich an 1918 tot 1933 tot de Weimarrepubliek. De periode tussen de Eerste- en de Tweede Wereldoorlog noemen we het interbellum.

Wat gebeurde er na de Eerste Wereldoorlog?

De eerste periode na de Eerste Wereldoorlog noemen we de ‘roaring twenties’. Men was optimistisch en het ging goed met de economie. Dit kwam tot een einde door de beurskrach van 1929. Voor die tijd hadden veel mensen aandelen gekocht, maar toen iedereen zich realiseerde dat de prijs te hoog was geworden, ging alles tegelijkertijd in de verkoop. De aandelenmarkt stortte in, wat een economische wereldcrisis als gevolg had. Hoewel het begon in Amerika, drong de crisis al snel door tot Europa. Dit kwam doordat er nauwe handelscontacten waren. De beurskrach leek het einde van het wereldkapitalisme te betekenen. Uiteindelijk herstelde de economie zich in 1933, vanwege een groot aantal overheidsingrepen. De Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt kwam met de ‘New Deal’. Het enige land ter wereld dat wel een economische groei realiseerde was de communistische Sovjet-Unie.

Verzet tegen kolonisten

De groei van het nationalisme bereikte ook de koloniën. De kolonisten waren vaak wreed en ze onderdrukten de inheemse bevolking, wat het nationalisme versterkte. De jongere bevolking kwam via het onderwijs in aanraking met vernieuwde opvattingen over gelijkheid, democratie en vrijheid. De soldaten die vanuit de Engelse koloniën mee hadden gevochten in de oorlog, stonden nu zij aan zij met de Europeanen.

Na de Eerste Wereldoorlog groeide het verzet tegen de kolonisten. In de Engelse kolonie India werd het gezag al snel minder. Dit kwam voor een groot deel door Mahatma Gandhi, die geweldloze protestacties organiseerde. Hij wilde een eigen nationale staat die op basis van gelijkheid gesticht zou worden. Gandhi was erg populair bij de bevolking van India. Rond 1930 kreeg de Indiaanse regering meer zelfstandigheid.

Hetzelfde verzet groeide ook in Nederlands-Indië, maar Nederland liet niet toe dat het land onafhankelijk werd. Soekarno richtte een politieke partij op: de PNI. Deze partij eiste onafhankelijkheid en in 1933 leidde de onrust in het land tot een uitbarsting. Nederland voerde censuur in en verbande leiden van de PNI. Hiermee werd de opstand tijdelijk onderdrukt.