11. Samenvattingsopdrachten

Samenvatting voor Nederlands - Samenvattingsopdrachten 

Wat zijn samenvattingsopdrachten?

Sinds 2021 is er iets veranderd op het eindexamen Nederlands. Je hoeft voor het onderdeel samenvattingen niet zelf een volledige geleide samenvatting meer te maken, maar je krijgt diverse samenvattingsvragen bij de teksten die je leest. Je krijgt dan bijvoorbeeld een vraag als: ‘Welke van de volgende zinnen vat alinea 8 het beste samen?’ (Zoals we straks als voorbeeld behandelen).

Samenvattingsvragen juist beantwoorden

Om deze samenvattingsvragen juist te beantwoorden moet je:

• Hoofd- en bijzaken kunnen onderscheiden 
• Hoofdzaken herkennen 
• Hoofdzaken ordenen, in een volgorde van belangrijkheid zetten.

In deze video leggen we eerst de theorie uit en vervolgens passen we hem toe op de voorbeeld-examenvraag. 

Theorie van samenvattingsopdrachten

De kern van de theorie is het volgende:

1. Het uitgangspunt is steeds een tekst die je wil doorgronden.
2. Een tekst bestaat vrijwel altijd uit hoofdzaken en bijzaken.
3. En: wat is een samenvatting? Het is een verkorte versie van een tekst. De bedoeling van zo’n verkorting is om de hoofdpunten er uit te lichten, en de bijzaken weg te laten.
4. Zo ontdek je de kerngedachten van de schrijver van de tekst. Kerngedachten en hoofdzaken zijn hetzelfde.

Hoe onderscheid je hoofdzaken van bijzaken?

Alle belangrijke informatie die over een onderwerp wordt gegeven, noem je hoofdzaken. Minder belangrijke dingen noem je bijzaken. Voorbeelden van bijzaken zijn: feiten, jaartallen of voorbeelden. De bijzaken worden in de tekst gebruikt om aanvullende informatie, zoals details, over het onderwerp te geven. Details die minder belangrijk zijn. Het is ondersteunende informatie.

Maar: in een samenvatting komen alleen de hoofdzaken aan bod. Bij het beantwoorden van de samenvattingsopdrachten moet je hier rekening mee houden. Bij de samenvattingsopdrachten moet je jezelf dus goed afvragen: Wat is de hoofdzaak? Of te wel: duiden deze zinnen op de essentie van de tekst en dus, om te beginnen, op het onderwerp van de tekst?

Waar vind je de hoofdzaken?

Dan is het belangrijk om te weten dat de belangrijkste onderdelen van een tekst vaak in het begin of aan het einde van de tekst te vinden. Dus in de titel, de inleiding en/of het slot. Gaat de samenvattingsvraag over één alinea? Dan staat ook binnen die ene alinea de belangrijkste informatie waarschijnlijk in de eerste zin en/of in de laatste zinnen van die betreffende alinea. 

Voorbeeld samenvattingsopdracht

Laten we nu eens kijken naar een voorbeeldvraag van een examen. Een samenvattingsvraag. Let op: we bespreken deze opgave in de video hierboven.

Het lastige van de samenvattingsopdrachten is dat er altijd een antwoord tussen zit waarvan jij denkt: dat zou eventueel ook het antwoord kunnen zijn. Bedenk dan goed dat de samenvattingsopdrachten echt over de essentie gaan. Het allerbelangrijkste, dus niet een onderwerp of zin die een beetje belangrijk is. 

Als je de video hebt bekeken, heb je gezien dat de te lezen teksten knap ingewikkeld kunnen zijn. De enige manier om je daarop voor te bereiden, is helaas toch veel van dat soort teksten lezen en proberen te doorgronden. Bijvoorbeeld door met oude examenopgaven te oefenen. Ook daarvoor biedt Digistudies allerlei mogelijkheden. Kijk maar bij Digioefening.

Oké, dit is het einde van deze samenvatting voor Nederlands. Je weet nu: 

• Wat hoofd- en bijzaken zijn;
• Dat hoofdzaken de belangrijkste onderdelen van een tekst zijn;
• Dat bijzaken alle extra’s zijn om de hoofdzaken aan te vullen of te ondersteunen;
• En je leerde dat je hoofdzaken herkent door de eerste alinea’s te vergelijken met de laatste. Daar komt de tekstschrijver namelijk weer terug op waarmee hij opende;
• Hoe je moet ordenen: door uit de hoofdzaken de belangrijkste te kiezen.

En zo heb je uiteindelijk een voorbeeldvraag gemaakt.