Geschiedenis

2. De bronstijd (Kenmerk 3)

Gegeven door:
Rick Ouwehand
Beschrijving Begrippen Examenvragen

Met behulp van de geschiedenis uitleg op deze pagina kom je alles te weten over kenmerk 3: de bronstijd. Wat was bijvoorbeeld de eerste staat ter wereld, hoe ontstond het eerste schrift en wat zorgde ervoor dat de handel en specialisatie opkwam? Dat en meer leer je door de uitleg video te bekijken en/of de samenvatting te lezen.

Prehistorie

Een periode in de menselijke geschiedenis die dateert uit de tijd vóór het schrift werd uitgevonden.

Landbouwrevolutie

De overgang van jagers/verzamelaars naar boeren. Wordt ook wel neolithische revolutie genoemd.

Sedentaire revolutie

De overgang van een nomadisch bestaan naar een vaste, permanente woonplaats.

Nomaden

Een groep mensen die geen vaste woonplaats heeft, maar zich regelmatig met alle bezittingen verplaatst naar andere streken.

Bronstijd

Een periode in de prehistorie waarin werktuigen en wapens voornamelijk van brons werden gemaakt.

Elite

Een kleine groep mensen die zich op de hoogste positie binnen de maatschappij bevindt, wegens bepaalde kwalificaties of privileges. Deze groep is meestal rijk en machtig.

Archaïsche periode

In deze periode (±800 tot 480 v.Chr.) vonden veel ontwikkelingen plaats in de kunst, politiek en de bevolkingsgroei

Staat

Een gebied met grenzen en een eigen bestuur.

Neolithicum

Wordt ook nieuwe steentijd genoemd. Het is een periode in de prehistorie waarin er nieuwe gereedschappen gemaakt worden van gepolijste stenen

Specialisatie

Ontwikkeling in een bepaalde richting, door op één of een aantal specifieke vaardigheden te focussen en deze te verbeteren

In 2014 werd in Utrecht bij werkzaamheden op het Domplein een schat gevonden. Er werden 52 gouden en 12 zilveren munten opgegraven die afkomstig waren uit de periode 560-700. De gouden munten waren voornamelijk in Utrecht zelf geslagen. De zilveren munten waren sceatta's, een betaalmiddel dat in meer Noord-Europese steden werd gebruikt. De vondst van deze schat nuanceert het gangbare beeld van de vroege middeleeuwen.

Noem dit gangbare beeld van de vroege middeleeuwen en toon aan dat de vondst dit beeld nuanceert.

1. Jagers en verzamelaars

2. Grieken en Romeinen

3. Christendom en Islam

4. Steden en Staten

5. Ontdekkers en Hervormers

6. Regenten en Vorsten

7. Pruiken en Revoluties

8. Burgers en Stoommachines

9. Tijd van wereldoorlogen

A.10 Tijd van televisie en computers

Overgang naar de bronstijd

De overgang van het neolithicum naar de bronstijd vind rond 3000 voor Christus plaats. De benaming voor dit tijdperk heeft te maken met het materiaal dat in die tijd gebruikt werd voor wapens en gereedschappen. Waar men voorheen vuurstenen gebruikte, stapten zij in de bronstijd over op een veel sterker materiaal: brons.


Ook ontstonden er in de bronstijd de eerste steden, tussen 3500 en 3000 v.C. Deze steden ontstonden in de vruchtbare halvemaan, waar ook de sedentaire revolutie begon. Dit had alles te maken met de twee grote rivieren die door het gebied liepen: de Tigris en de Eufraat. Deze zorgden ervoor dat er in het gebied Mesopotamië een vruchtbare grond was.


Opkomst van handel

In de vruchtbare gebieden begon de mens de omgeving steeds meer te controleren. Zo bouwden ze dijken en legden ze irrigatiesystemen aan, waardoor er meer graan verbouwd kon worden en er uiteindelijk bevolkingsgroei ontstond. De kleine dorpen veranderden langzaam in steden. Doordat er meer werd verbouwd dan de mensen zelf konden consumeren, ontstond er handel en specialisatie. Men ging zich specialiseren in verschillende producten, die verhandeld werden voor andere producten. Zo ontstond het beroep ‘koopman’, of wel handelaar.


Arbeidsverdeling

De opkomst van de handel en specialisatie had als gevolg dat steeds grotere groepen samen konden gaan wonen. Ook ontstond er een arbeidsverdeling: iedereen droeg op een andere manier bij aan het succes en voortbestaan van de stad. Doordat de één succesvoller was en meer verdiende dan de ander, ontstond er op deze manier ook een hiërarchie binnen de stad. Het waren voornamelijk boeren en koopmannen die veel aanzien hadden.


Er kwamen nieuwe beroepenvelden en groepen, zoals stadsbestuurders en priesters, die veel invloed hadden op de vormgeving van de stad. De verschillen in macht en invloed vormden het begin van de sociale verschillen in de agrarische samenleving. Het stadsleven werd steeds complexer, waardoor stadsbestuurders werden aangesteld om de orde te handhaven. Er werden muren om de stad gebouwd en er werden mensen aangesteld om te stad te beschermen. De hiërarchie werd langzamerhand steeds verder uitgebreid: mensen werden tot koning gekroond en er kwamen ambtenaren die de koning moesten helpen bij het besturen van de stad.


Het eerste schrift

Bij het handelen in goederen en producten werd het belangrijk om informatie bij te houden, zoals de voedselvoorraad. Rond 3300 v.C. werd daarom het eerste schrift uitgevonden, wat we het spijkerschrift noemen. Men noteerde aantallen en boodschappen door met riet bepaalde tekens in natte klei te drukken. Hiermee werd ook de eerste vorm van literatuur geschreven, waarin het voornamelijk ging over koningen en goden. Lang niet iedereen was in staat om deze boodschappen te lezen; alleen de elite beschikte over deze kennis. Na het spijkerschrift ontstonden hiëroglyfen, die rond 3100 v.C. werden bedacht door de Egyptenaren.


De eerste staat

De allereerste staat – een afgebakend gebied met een centraal bestuur en een rechtssysteem – was het Egyptische rijk. Dit ontstond rond 3100 v.C., wat erg vroeg was. De tweede staat ontstond namelijk pas 1100 jaar later! Dit was het Babylonische rijk.


De persoon met de hoogste rechterlijke macht in Egypte noemen we de farao. Alle verantwoordelijkheid lag bij hem; dorpen en steden hadden niets te zeggen. De farao gaf zijn bevolking bescherming en toestemming voor het bewerken van het land, in ruil voor een deel van de oogst van de boeren. In het Egyptische rijk waren er geen handelaren, specialisten of handelssteden: er was geen ruimte voor initiatief. In Mesopotamië en het Babylonische rijk was dat anders.