2. Opkomst van het nationaalsocialisme in Duitsland

Gegeven door:

Rick Ouwehand

Beschrijving Begrippen Examenvragen

In deze samenvatting bespreken we drie hoofdonderwerpen die te maken hebben met het nationaalsocialisme in Duitsland. Wat is het nationaalsocialisme bijvoorbeeld, en wat waren de plannen van Hitler’s partij: de NSDAP? Ook leggen we uit hoe Hitler het voor elkaar kreeg om een groot deel van de Duitse bevolking achter zich te krijgen en hebben we het over de politieke opmars van de NSDAP. Je kunt deze uitleg gebruiken om te leren voor het geschiedenis examen, toetsen en SE’s.

NSDAP

De Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij (NSDAP) was de partij die op 24 februari 1920 ontstond uit de Duitse Arbeiderspartij (DAP, Deutsche Arbeiterpartei). Dit was de partij van Hitler. De NSDAP had als politieke ideologie het nationaalsocialisme, een mix van extreem nationalistische en extreem racistische denkbeelden

Rassenleer

Dit hield in dat men dacht dat de wereld opgedeeld was in verschillende rassen en er maar één superieur ras was en dat was het 'Arische ras'. Het Arische ras was het sterkste volgens Hitler en het zou voor eenheid zorgen onder het Duitse volk

Antisemitisme

Antisemitisme of Jodenhaat is de discriminerende en racistische behandeling van Joden op basis van hun etniciteit of religie

Rijkskanselier

De functie van een rijkskanselier is ongeveer hetzelfde als dat van een president van een land

Totalitarisme

Een totalitaire staat is een staat die wordt bestuurd door één politieke partij. Het is een vorm van een dictatuur er is namelijk maar één ideologie toegestaan en dat is die van de staatspartij

Indoctrinatie

Indoctrinatie is een vorm van manipulatie door het systematisch en eenzijdig onderwijzen van aanvechtbare overtuigingen of opvattingen, met de bedoeling dat deze kritiekloos worden aanvaard

Nazi

Een nazi is een aanhanger van het nationaalsocialisme. Het nationaalsocialisme is de ideologie waarop, tussen 1933 en 1945, in Duitsland een totalitaire dictatuur was gebaseerd

Machtigingswet

Een wet die de Duitse regering van Hitler de bevoegdheid gaf gedurende vier jaar zonder toestemming van de Rijksdag wetten af te kondigen

De Weimarrepubliek

De Weimarrepubliek was de benaming van Duitsland in de periode van 1918/1919 tot 1933, toen het land voor het eerst een sociaaldemocratische regering had. Hiermee werd er een einde gemaakt aan het Duitse keizerrijk

Herstelbetalingen

Herstelbetalingen zijn betalingsverplichtingen die de aanvallende partij (in het geval van zowel de Eerste als de Tweede wereldoorlog, was dit Duitsland) van een oorlog kunnen worden opgelegd, ter leniging van de oorlogsschade die is veroorzaakt bij de aangevallen partij

Bron 10.

In de Völkischer Beobachter, de partijkrant van de NSDAP, van 17 mei 1933 wordt de arrestatie beschreven van socialistische partijleiders in de deelstaat Baden:

Vóór de gevangenis had zich een reusachtige menigte verzameld, die de gearresteerden ontving met boe-geroep, gefluit en scheldwoorden. De eerste politievrachtwagen, waarop de gearresteerden met ontbloot hoofd zaten, werd voorafgegaan door twee rijen SS'ers1) die de straat vrijmaakten. Achter die eerste politieauto volgde een tweede met SA'ers1). Daarnaast liepen aan twee kanten en aan het einde SA-mensen mee. De wagens reden stapvoets door een dichte mensenmassa, die op veel plaatsen acht rijen dik was. Zonder onderbreking klonk langs de hele weg gefluit en boe-geroep. (...) Het gedrang van het publiek was zo groot dat het straatverkeer geheel werd lamgelegd. Onderweg werden verscheidene schreeuwers van het Rot-Front2) meteen op straat gearresteerd en in de tweede politiewagen meegevoerd.

Noot 1: De SS en SA zijn paramilitaire organisaties van de nazi’s.

Noot 2: Rot-Front is een paramilitaire organisatie van de Duitse communistische partij.

Gebruik bron 10. Stel: je doet onderzoek naar de politieke ontwikkelingen in Duitsland tijdens de eerste maanden van het naziregime en je hebt twee onderzoeksvragen:

1. Hoe groot is de steun van de Duitse bevolking voor de politieke veranderingen in Duitsland?

2. Verandert Duitsland na het aantreden van het naziregime in een totalitaire staat?

Je vindt de Völkischer Beobachter over het algemeen een onbetrouwbare bron, maar je besluit dat je het fragment toch kunt gebruiken. Leg uit, telkens met een verwijzing naar de bron, dat de bron voor de eerste onderzoeksvraag minder betrouwbare informatie bevat en dat er meer betrouwbare informatie uit de bron is af te leiden voor de tweede onderzoeksvraag.

1. Duitsland na de Eerste Wereldoorlog

2. Opkomst van het nationaalsocialisme in Duitsland

3. Ontstaan van Joodse genocide

Samenvatting voor geschiedenis - Opkomst van het nationaalsocialisme in Duitsland

Wat was de ideologie van de NSDAP?

Hitler was partijleider van de NSDAP: de Nationaal Socialistische Duitse Arbeiderspartij. De ideologie en de beleidsplannen van de NSDAP zijn uit te leggen aan de hand van 4 belangrijke kenmerken.

Rassenleer

Ten eerste was het de ideologie van de NSDAP gebaseerd op de rassenleer. Dit hield in dat Hitler dacht dat de wereld opgedeeld was in verschillende rassen en dat er één superieur ras was: het Arische ras. Duitsland moest gezuiverd worden van andere rassen. Hitler had voornamelijk een hekel aan het joodse volk. Deze anti-Joodse houding wordt antisemitisme genoemd.

Duitsland als wereldmacht

Het tweede punt van Hitlers partij was de belofte om van Duitsland weer een grote wereldmacht te maken. Dit wilde hij doen door afstand te nemen van de afspraken die gemaakt waren in het Verdrag van Versailles. De herstelbetaling zou hij stopzetten en de verloren Duitse grondgebieden zou hij terug claimen.

Herstel Duitse economie

Het derde punt hangt samen met het tweede punt over de verwerping van het Verdrag van Versailles. Hitler beloofde namelijk de economie van Duitsland weer te herstellen. Door grondstofrijke gebieden terug te veroveren en de schadevergoeding van de Eerste Wereldoorlog niet te betalen, kon Hitler de Duitse economie weer uitbouwen.

Sterk leiderschap

En ten slotte het vierde punt. Hitler zou voor sterk leiderschap zorgen, waarbij snelle beslissingen werden gemaakt. Het tegenovergestelde van de bestuurlijke chaos die de Weimarrepubliek kenmerkte. Hitler vond dat het land bestuurd moest worden door een sterke leider, die zelf zonder te veel te hoeven overleggen met andere partijen de knopen kon doorhakken. Dit zou beter zijn voor het land.

Hoe werd Hitler succesvol in Duitsland?

Hitler bevond zich in de perfecte situatie om zijn macht uit te breiden. Het Duitse volk had namelijk zware jaren achter de rug. De economische crisis van 1924 en daarna de economische wereldcrisis van 1929 zorgden voor moeilijke financiële tijden in Duitsland. Hitler beloofde de economie weer te herstellen, wat voor veel arbeiders als muziek in de oren klonk.

De zware herstelbetalingen die aangenomen waren door de politici van de Weimarrepubliek en het falen van hen om Duitsland weer op de rit te krijgen, kwamen goed uit voor Hitler. Het volk was haar geloof kwijt in het democratisch bestuur, en daarom kon Hitler zijn functie als sterke leider doorvoeren. Onder leiding van Hitler kon de ultrarechtse en antisemitische partij uitgroeien tot een massapartij.

Hitler had dus gedeeltelijk geluk met hoe de politieke en economische situatie in de jaren na de Eerste Wereldoorlog was gelopen. Hier kon hij perfect op inspelen. Toen Hitler eenmaal aan de macht was gekomen, wist hij de economie van Duitsland te verbeteren. Dit deed hij door industrialisatie aan te moedigen. Hij zorgde voor werk door nieuwe wegen te laten bouwen en het staatsleger werd uitgebreid. Door zich niks aan te trekken van het verdrag van Versailles en de werkloosheid aan te pakken zoals hij beloofd had in zijn verkiezingsprogramma, steeg Hitlers populariteit enorm.

Politieke opmars van Hitler en de NSDAP

In 1933 werd het Duitse parlement in de fik gestoken. Een Nederlandse communist werd hiervan beschuldigd. Het is niet duidelijk of deze man ook daadwerkelijk de stichter van de brand was. Hitler was heel goed in mensen over één kam scheren. De brand was een perfecte aanleiding om te laten zien dat alle communisten fout waren. Hitler verbood ter aanleiding van de brand de communistische partijen in het Duitse parlement.

Hitler als Rijkskanselier

Later in het jaar 1933 werd Hitler benoemd tot Rijkskanselier van Duitsland, na het winnen van de verkiezingen. De functie van Rijkskanselier is ongeveer hetzelfde als die van een president. Kortom: Hitlers partij was de grootste partij geworden in het Duitse parlement. Kort na de verkiezingsoverwinning was Hitler al veranderingen in het politieke systeem aan het doorvoeren. Een hele belangrijke was het aannemen van de machtigingswet. Deze wet zorgde ervoor dat Hitler zonder toestemming van de Rijksdag, de Duitse Tweede Kamer, wetten kon doorvoeren. Dit was dan ook het einde van de Weimarrepubliek en het begin van Nazi Duitsland.

Totalitaire staat

Hitler was een totalitaire staat aan het opbouwen. Een totalitaire staat is een staat die op een bepaalde manier wordt bestuurd door één politieke partij. Het is een vorm van een dictatuur: er is namelijk maar één ideologie toegestaan, en dat is die van de staatspartij. Alles moet verlopen zoals de staatspartij het wil.

In 1934 stierf de toenmalige Duitse president, Von Hindenburg, aan ouderdom. Hitler hoefde nu aan niemand meer verantwoording af te leggen en nam de taken over van de oude president. Dat was het moment waarop Hitler alle touwtjes in handen had en alleenheerser van Duitsland was.

Indoctrinatie van het Duitse volk

Het totalitaire bestuur van Hitler was ook terug te zien in de maatschappij. Met behulp van Joseph Goebbels, de propagandaminister van Hitler, wisten de Nazi’s het Duitse volk te indoctrineren. Er werd een strenge censuur ingesteld in nazi-Duitsland. Boeken die geschreven waren door joodse of andersdenkende schrijvers werden verboden, de media werd streng in de gaten gehouden door de nazi’s en kranten kantoren werden bedreigd als ze commentaar hadden op het beleid van de nazi’s. De nazi’s beperkten de vrijheid van het Duitse volk, maar toch kreeg het regime van de nazi's steun van grote delen van de bevolking, doordat ze zorgden voor een snel economisch herstel.