1. Tekstsoorten

Samenvatting voor Nederlands - Kijken en luisteren: tekstsoorten

Kenmerken tekstsoorten

Bij het digitale kijk- en luisterexamen, en ook op je schoolexamen kijken en luisteren, krijg je een fragment (een filmpje) in de vorm van beeld en geluid te zien en horen. Daarna volgen er vragen over. Deze uitleg gaat over welke soorten fragmenten je kunt verwachten, en wat daar belangrijke kenmerken van zijn. De drie meest voorkomende zijn:

1. Kijken en luisteren naar instructies

Instructies zijn eigenlijk een soort lessen. Er wordt verteld wat je moet doen en in welke volgorde je dat moet doen. Een instructie heet ook wel handleiding of stappenplan. Bij een instructie is het belangrijk dat je let op ‘wat’ en ‘hoe’: na het bekijken van een instructiefilmpje moet je kunnen uitleggen op welke manier je een handeling moet uitvoeren. We laten een voorbeeld zien in de video hierboven.

2. Kijken en luisteren als lid van een live publiek

Bij deze fragmenten gaat het erom dat je kijkt en luistert naar een gesprek tussen twee of meer mensen. Bij een vraag of opdracht over dit onderwerp, is het belangrijk dat je een korte samenvatting kunt maken en kunt uitleggen welke meningen worden gegeven. We laten je nogmaals een voorbeeld zien in de video. Na het bekijken van dit fragment kun je vertellen waar het gesprek over gaat, en iets vertellen over de manier waarop het gesprek gaat. 

3. Luisteren naar radio en kijken naar televisie

Hieronder valt ook het kijken en luisteren naar gesproken tekst op internet. In de video hierboven kun je een voorbeeldfragment zien. Na het bekijken van dit fragment, moet je kunnen vertellen dat dit een nieuwsbericht is en waarover gesproken wordt. Voor het VMBO-KB eindexamen Nederlands, moet je ook kunnen vertellen welke bron dit nieuwsbericht heeft (waar komt het nieuws vandaan) en of dit betrouwbaar is.

Welke kijk/luisterfragmenten moet je herkennen?

De fragmenten die je moet kunnen herkennen, zijn: 

• Nieuwsberichten. Er wordt iets verteld wat nieuwswaarde heeft, iets wat actueel en belangrijk is. Je moet kunnen aangeven of de nieuwsbron betrouwbaar is.
• Documentaires. Er wordt iets verteld over een onderwerp, waarbij informatie wordt gegeven en ook achtergrond bij dat onderwerp. Ook hier moet je kunnen aangeven of de informatie betrouwbaar is.
• Reclameboodschappen. Er wordt iets verteld over een product of dienst waarbij je wordt overgehaald om iets te kopen of te doen (bij overheidsreclames).
• Discussieprogramma's. Er wordt gepraat over een of meer onderwerpen met een of meer personen die verschillende meningen hebben over het onderwerp.
• Humoristische en ontspannende programma's. Er wordt iets getoond om jou te laten lachen, te laten ontspannen.
• Instructies. Er wordt verteld wat je moet doen en in welke stappen je dat moet doen.
• Uitleg. Er wordt extra (achtergrond)informatie gegeven over een onderwerp om het duidelijker te maken.
• Handleidingen en stappenplannen. Lijkt op instructies: er wordt verteld hoe een apparaat werkt of hoe je een handeling moet uitvoeren (een tent opzetten bijvoorbeeld).
• Lessen. Er wordt informatie gegeven om iets van te leren en wat je kunt toepassen. 
• Voordrachten. Er wordt iets verteld door een spreker die een mening heeft over een bepaald onderwerp waarbij hij of zij redenen geeft voor zijn of haar mening.
• Toespraken. Er wordt voor een speciale gelegenheid iets verteld aan een publiek (zoals bij een bruiloft of bij een herdenking).
• Verhalen. Er wordt een tekst verteld (kan ook met beelden) over een gebeurtenis om jou te vermaken of dieper te laten nadenken over een onderwerp.  
• (Web)lezingen. Er wordt over een onderwerp gepraat via een internetfilmpje (YouTube, bijvoorbeeld) waarbij de spreker informatie en redenen geeft waarom je iets zou moeten denken of vinden over een bepaald onderwerp.