1. Voedselrelaties en symbiose

Voedselrelaties

De aanwezigheid van voedsel in een ecosysteem zorgt voor een grote invloed op populaties, en op de relaties tussen verschillende populaties, en individuele organismen.

Een voedselweb is de weergave van alle voedselrelaties binnen een levensgemeenschap. Dit is te ingewikkeld om echt goed voor ons te zien, dus in plaats daarvan gaan we nu kijken naar voedselrelaties. Dit is de relatie tussen organismen van twee soorten, waarbij de ene soort dient als voedsel voor de andere soort. Vervolgens gaan we kijken naar verschillende manieren waarop organismen met elkaar samenleven binnen een ecosysteem. Er zijn drie soorten samenlevingen.

Symbiose

De eerste is symbiose. Symbiose is een langdurige samenleving van individuen van verschillende soorten; voor voedsel of ter bescherming

Mutualisme

De eerste vorm van symbiose is mutualisme. In het geval van mutualisme is het voor beide soorten gunstig. Beide soorten hebben voordeel; bijvoorbeeld door samenwerking bij levensonderhoudende verrichtingen. Sommige planten en bacteriën kunnen bijvoorbeeld nitraat tegen glucose uitwisselen, en hier zo beiden van profiteren

Commensalisme

In het geval van de tweede vorm van symbiose, commensalisme, heeft het individu van de ene soort voordeel en het individu van de andere soort is neutraal; hij heeft geen voor- of nadeel. Een voorbeeld hiervan is mos op een boomstam: dit is gunstig voor het mos, en de boom merkt hier niets van.

Parasitisme

Parasitisme is de derde vorm van symbiose. Hierbij heeft het individu van de ene soort (de parasiet) er voordeel bij, terwijl het individu van de andere soort (de gastheer) er nadeel bij heeft. Voorbeelden hiervan zijn luizen of vlooien op mensen en dieren, of een lintworm in je darmen. Maar: soms kunnen organismen zich ook verdedigen tegen parasitisme. Sommige planten kunnen zich bijvoorbeeld beschermen tegen consumenten van de eerste orde, planteneters en hun vraag.

Er zijn bijvoorbeeld planten die stekels of giftige stoffen hebben, maar het kan ook wat complexer. Zo zijn er bomen die signaalstoffen uitscheiden wanneer ze door rupsen worden aangevreten. Die signaalstoffen zijn aantrekkelijk voor bepaalde vogels, die vervolgens naar de boom komen en de rupsen opeten: het probleem is opgelost. Dit voorbeeld van de rupsen en de boom is ook meteen een vorm van een voedselrelatie: de boom is voedsel voor de rupsen.

Concurrentie

De tweede soort samenleving is concurrentie. Dit kan concurrentie of competitie zijn om voedsel, maar bijvoorbeeld ook om een gebied (met voedsel erin).

Predatie

De derde soort samenleving is een echte voedselrelatie volgens de definitie: predatie. Dit is het doden van prooien om ze vervolgens als voedsel te gebruiken. Predatoren eten altijd organismen van een lager trofisch niveau. Consumenten van de derde orde eten bijvoorbeeld consumenten van de eerste of tweede orde.

Schadelijke stoffen

Tot slot nog een stukje informatie over schadelijke stoffen. Organismen kunnen deze stoffen namelijk met voedsel binnenkrijgen. Soms worden deze stoffen weer uitgescheiden, maar soms blijven ze ook achter in het lichaam. Dan kunnen ze dus ook overgedragen worden wanneer het individu wordt opgegeten. Dit kun je omschrijven als dat de giftige stoffen worden doorgegeven aan de volgende keten in de voedselketen.

Omdat verder in de voedselketen vaak minder individuen zijn, kunnen zulke giftige stoffen zich ophopen in bepaalde organismen; dit noem je bio-accumulatie. De organismen aan het eind van de keten worden dus vaak blootgesteld aan hogere concentraties van dit soort schadelijke stoffen, en dat kan gevolgen hebben (zoals ziek worden). Wanneer je dit nog lastig vindt, kijk dan vooral de video over energiestromen.